مخالفت عالمان اهل سنت عربستان با وهابیان
از میان عالمان أهل سنت عربستان در دوران معاصر، افرادی به مقابله با دیدگاه‌های بدعت‌آلود وهابیان پرداخته‌اند. آنان در کتاب‌ها و سخنان خود به شبهات وهابیان پاسخ داده و آنها را به اعتدال و میانه‌روی دعوت می‌نمایند. در میان این افراد محمّد بن علوی مالکی (۱۹۴۷- ۲۰۰۴ م) جایگاهی ویژه دارد. او مدتی در عربستان و در مکه‌ی مکرمه ساکن بوده و در مسجد الحرام کرسی تدریس داشت و متخصص در علم حدیث و فقه و تاریخ بود. او که از علمای أهل سنت بود، پرچم مخالفت با وهابیان را در کشور عربستان به دست گرفت و با سخنان خود و کتاب‌هایش به مقابله با انحرافات وهابیان پرداخت. بعد از انتشار کتاب‌هایش درعربستان و سرتاسر جهان، وهابیان او را تکفیر نمودند. اما او ادّعا کرد که حاضر است با بزرگان آنان بحث کند. مناظرات بسیاری انجام گرفت و آنان مجبور شدند تا حکم خود را پس گرفته و ادّعا کنند که اختلاف ما با او اجتهادی است و برداشت‌ها مختلف است. بدین جهت او را رها کرده ولی درس و تدریس و شاگردانش را شدیدا تحت نظر قرار دادند. او کتاب‌هایی در ردّ افکار و مبانی و عقاید وهابیان تآلیف نموده است.
در کتاب التحذیر من المجازفة بالتکفیر (صفحه‌ی ۸-۹) چنین می‌گوید:
"ما به کسانی مبتلا شده‌ایم که در توزیع کفر و شرک و صادر کردن احکام با القاب و اوصاف غیر صحیح تخصص دارند. اوصافی که لایق مسلمان شهادت‌دهنده به توحید و نبوّت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نیست."
همچنین در مقدمه‌ی کتاب الزیارة النبویة بین الشرعیة و البدعیة (صفحه‌ی ۲) می‌گوید:
"... نویسنده‌ی متجاوز کتاب گفته که زیارت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از مرگش دارای مفسده بوده و در آن خیری نیست. این اهانت و سرکشی و سوءادب بر مقام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ما را به درد آورده است. و لذا دوست داشتم تا با تألیف این رساله در دفاع از مقام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سهیم باشم."
یکی از معروفترین کتاب‌های او مفاهیم یجب أن تصحّح است که مورد عنایت علمای أهل سنت نیز قرار گرفته و تقریظ‌های متعدد بر آن نگاشته شده است. همین کتاب بود که موجب صدور حکم تفکیر برای او از سوی علمای وهّابی گردید.
گزیده‌ای از این کتاب با نام وهابیت و بازنگری از درون در ایران به چاپ رسیده است.
إن‌شاء الله در بخشهای بعدی این مقاله به ارائه‌ی دیدگاه‌های محمّد بن علوی مالکی می‌پردازیم.
کتاب"مفاهیم یجب أن تصحّح"و تقریظ علمای اهل سنت
کتاب "مفاهیم یجب أن تصحّح" نوشته محمد بن علوی مالکی مورد عنایت عموم علمای اهل سنّت و جماعت قرار گرفت. گویا که مرهمی بر زخم قرون گذشته و نیشتری برای خروج چرک‌های دردناک پیکر جامعه‌ی اسلامی و روزنه‌ی امیدی برای بهبودی و شفای آن بود. به دلیل این توجّه و استقبال، این کتاب، بارها و بارها به چاپ رسید و نایاب شد.
البته مطالب مطروحه در کتاب، خوشایند وهابیان نبود و با عکس‌العمل شدید آنان روبرو شد و نویسنده‌ی آن از سوی علمای وهّابی طرد و تکفیر شد؛ به گونه‌ای که مدتها مؤلّف آن در محاصره و تحت نظر بود و چاپ و انتشار کتاب وی ممنوع گردید. ولی این امر مانع انتشار این اثر ارزنده نگشت؛ بلکه در کشورهای گوناگون از جمله: مصر، سوریه، امارات، پاکستان، مغرب و... مکرر به چاپ رسید و علمای بزرگ این بلاد بر آن تقریظ نوشتند که به نمونه‌ی کوچکی از آنها اشاره می‌شود:
-۱- شیخ محمّد طیب النجار، رییس سابق دانشگاه الأزهر و رییس مرکز اهل سنّت در مورد این کتاب می‌گوید:
"این کتاب حقیقتاً روشنگر برخی مفاهیمی است که بعضی مردم بدان ایمان دارند و گمان می‌کنند انکار آن خطا و بهتان است. و حقّ علم بر گردن مؤلّف چنین بوده است که برداشت‌های خطا را اصلاح و تنها برای خدا سخن حق را به زبان آورد و طبیعی است که با این عمل شجاعانه در معرض نیش‌ها قرار گرفته و بر تیغ و خار قدم نهد."
-۲- همچنین دبیرکل مجمع بحوث اسلامی قاهره"عبدالفتاح برکة"می‌نویسد:"در این کتاب ارزشمند تلاش وسیعی از سوی یک عالم ژرف‌نگر و پژوهشگر توانا برای ایجاد وحدت بین مسلمین و از بین بردن آثار تعصب‌های فقهی به عمل آمده است؛ به خصوص در مواردی که منجر به اتهام یکدیگر به کفر و شرک می‌گردد و در مسایلی که مربوط به فرقه‌های مختلف مسلمانان است... امیدوارم که این کتاب ارزنده نقش مبارک و تعیین کننده‌ای در از بین بردن اختلافات و ایجاد الفت و یکپارچگی بین مسلمانان، ایفا کند."
-۳-"سیّد محمد عبدالقادر آزاد"رییس مجلس علمای پاکستان می‌گوید:"من از جانب خودم و به نیابت از مجلس علمای سراسر پاکستان که مشتمل بر بیش از ۲۰۰۰ تن از علمای اهل سنّت است تأیید می‌کنم که آنچه آقای علوی مالکی در کتاب"مفاهیم یجب أن تصحّح"آورده، مطابق اعتقاد اهل سنّت، اعم از سلف و خلف است و ایشان با زیبایی و با استناد به قرآن و حدیث صحیح، مسائل را تبیین و روشن نموده است.
ساختار کتاب"مفاهیم یجب أن تصحح"
این کتاب در سه باب بدین شرح تنظیم گردیده است:
باب اول: مباحث عقیدتی – در این باب به معیارهای نادرست درنسبت گمراهی دادن به مسلمین و تکفیر آنها در عصر حاضر اشاره گردیده است.
باب دوم: در این باب به خصایص پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، حقیقت نبوّت، حقیقت انسانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مفهوم تبرّک به پیامبر پرداخته شده است.
باب سوم: مباحث گوناگون و از جمله زندگی برزخی و مشروعیت زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسائل مرتبط با آن از قبیل آثار، مشاهد و مناسبت‌های دینی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
منابع:
-۱- وهابیان را بهتر بشناسیم، علی اصغر رضوانی، انتشارات دلیل ما
-۲- وهابیت و بازنگری از درون، سید محمد بن علوی مالکی، ترجمه‌ی انسیه خزعلی، نشر مشعر
سلفی پژوه
