آیت الله حاج شیخ ابوالقاسم قمی
آیت الله العظمی حاج شیخ ابوالقاسم قمی مشهور به کبیر و خازن الحرم، در سال 1380 هجری قمری در قم به دنیا آمد. پدرش ملا محمدتقی قمی خود از علمای وقت شهر قم به حساب میآمد.
مقام علمی
مرحوم کبیر از همان خردسالی علاقه خود را به علوم دینی نشان داد و تحصیلات ابتدایی را در قم و کاشان و اصفهان نزد اساتید مشهور این سامان آغاز کرد و رفته رفته آگاهی خود را درباره فقه و اصول بالا برد.
سپس در حدود بیست و پنج سالگی به نجف اشرف مشرف شد تا از اساتید آن دیار نیز استفاده برد. بعد از سالهای متمادی که از درس اساتید بزرگ استفاده کرد بالاخره در سال 1324 قمری به قم بازگشت و در این ایام ایشان یکی از علمای مشهور روزگار خود شد و در قم از ایشان بسیار استقبال شد و درس ایشان از درسهای مهم و شلوغ دوران بود. ضمنا در همین ایام بسیاری از مردم قم و اطراف از این مرد بزرگ تقلید میکردند. همچنین ایشان در مسجد امام حسن عسکری(علیه السلام) به اقامه جماعت نیز مشغول بود.
اساتید و تالیفات
در سالهایی که مرحوم شیخ ابوالقاسم قمی مشغول تحصیل بود از اساتید و بزرگانی در ایران و عراق کسب فیض نمود که برخی از این اساتید عبارتند از:
حاج شیخ محمد حسن نادی، حاج شیخ محمد جواد قمی، حاج ملا محمد نراقی، میرزا فخرالدین نراقی، حاج آقا رضا همدانی صاحب مصباح الفقیه، حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی.
همچنین مرحوم کبیر قمی از برخی از بزرگان نیز اجازه روایت گرفته که عبارتند از:
میرزا ابوالمعالی کلباسی، میرزا محمد هاشم چهار سوقی اصفهانی، حاج آقا منیرالدین بروجردی اصفهانی، سید محمد علوی بروجردی کاشانی، آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و سید محمد کاظم طباطبایی یزدی.
مرحوم شیخ ابوالقاسم کبیر به دلیل مراجعات زیاد مردمی و فعالیتهای اجتماعی کمتر توانسته است تالیفاتی داشته باشد، ولی آنچه نگاشته همگی برجسته میباشند:
حاشیه بر کفایة الاصول، حاشیه بر تفسیر صافی ملا محسن فیض کاشانی، رساله علمیه و تصحیح و مقدمه بر جمال الاسبوع سید بن طاوس.
شاگردان
آیت الله العظمی کبیر دارای شاگردان زیادی بوده است که همگی از عالمان و برجستگان شده و دارای وجاهت خاصی بودهاند که به برخی از شاگردان ایشان اشاره خواهیم کرد، حضرات آیات:
امام خمینی، موسوی گلپایگانی، حاج میرزا محمد فیض قمی، حاج سید احمد شبیری زنجانی، ملا علی همدانی، میرزا عبداللّه چهلستونی تهرانی، میرزا محمود روحانی قمی، میرزا ابوالفضل زاهدی قمی، حاج سید مصطفی صفایی خوانساری، شیخ مهدی حرم پناهی قمی، میرزا محمد تقی اشراقی قمی، شیخ عبدالهادی حاج آخوند قمی، حاج سید محمد علوی قزوینی، حاج آقا ضیاء استر آبادی تهرانی، شیخ محمد حسین ناصر الشریعه قمی، شیخ محمد حسن آقا نجفی قمی و بسیاری از بزرگان دیگر.
اخلاق کبیر
بنابر آنچه نقل شده است مرحوم آیت الله العظمی کبیر در سهم امام(علیه السلام) تصرّف نمیکرد و بر این عقیده بود که اموراتش باید به غیر سهم بگذرد. زندگی کاملا درویشی و بی آلایشی داشت، حتی خادمی نداشت که به کارهای بیرونی او برسد و ایشان تمام کارهایش را از خرید مایحتاج خانه، آب آوردن و دیگر امور، خود انجام میداد.
مرحوم آیتاللّه العظمی گلپایگانی نقل میکند که ما عمدتاً برای استفاده از اخلاق و انفاس قدسی آیت الله کبیر به درسش میرفتیم و علاوه بر آن از علمش هم بهره میبردیم.
یکی از ویژگیهای مرحوم کبیر احترام و اکرام سادات بود. چنانچه منقول است همسر ایشان از سادات بود و فوق العاده مورد احترام ایشان، به گونهای که خود از نان جو استفاده میکرد، ولی مقیّد بود برای او نان گندم تهیه کنند. آمده است که: ایشان معمولاً کنار سفره خود، فقرا و سادات مستمند را مینشاند و از آن غذایی که خود میخورد به آنها هم میخورانید.
یکی دیگر از خصوصیات ایشان دوری از حاکمان و پرهیز از مراوده با آنان بوده است. نقل است که مرحوم کبیر تنها با سادات و اهل علم خوب بود، با متنفذین هیچ خوب نبود به گونهای که هیچیک از آنان جرأت نداشتند برای او هدیهای بفرستند.
آیت الله شیخ ابوالقاسم قمی، نسبت به شاگردان و مؤمنان و همطرازهای خود کمال تواضع و حقشناسی را داشت، یکی از شاگردان ایشان که از یزد به قم مهاجرت کرده است میگوید: در روزهای اول که از یزد به قم برای ادامه تحصیل آمده بودم، خیلی کوچک بودم و هنوز معمّم نشده بودم، روزی در مسجد امام حسن عسکری(علیه السلام) پولی از دستم افتاد، دنبال آن میگشتم ناگاه پیرمرد اهل علمی که در نزدیک آنجا بود جلو آمد و از من پرسید: چه گم کردهای؟ عرض کردم: پولم گم شده است، ایشان هم به جستجو پرداخت تا پول را پیدا کند، من در آن وقت او را نشناختم بعد شناختم که همان عالم بزرگ شیخ ابوالقاسم کبیر قمی بود.
همچنین نقل شده است که در مجلسی که حاج شیخ عبدالکریم حایری حضور نداشته، واعظی در منبر نام مرحوم کبیر را به عنوان حضرت آیت الله برد، بیدرنگ آقای شیخ ابوالقاسم به واعظ رو کرد و گفت: آیتالله، آقای شیخ عبدالکریم است، و دیگر به من آیت الله نگویید.
وفات
سرانجام حضرت آیت الله العظمی شیخ ابوالقاسم قمی، در یازدهم جمادیالثانی سال 1353 هجری قمری یعنی تقریبا دو سال قبل از رحلت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری(ره) در شهر مقدس قم از دنیا رفت. مردم تشییع کم سابقهای از پیکر مطهر ایشان به جای آوردند و بعد از آنکه مرحوم حاج شیخ محمد کبیر بر ایشان نماز گذارد، جنازه پاکش در قسمت بالاسر حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.
منابع
نور علم، شماره بیست و دوم.
نقباء البشر، شیخ آقابزرگ تهرانی.
گنجینه دانشمندان، محمدشریف رازی، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
نویسنده: سید محمد ناظمزاده قمی
سایت ابنا
