حوادث سامراء در هشتم و نهم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری قمری
نهم ربیع الاول، نه تنها نخستین روز امامت امام عصر علیه السلام است، بلکه آغاز دورهای حیاتی و مهم در تاریخ شیعه نیز به شمار می‌آید. در سال روز نهم ربیع الاول که یادمان آغاز امامت ولی عصر علیه السلام است، تصمیم گرفتیم در چند سطر کوتاه به رخدادهایی که پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام در سامرا روی داد، اشاره کنیم:
شهادت امام عسکری(علیه السلام)
روز جمعه، هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هـ.ق، امام حسن عسکری علیه السلام پس از این که نماز صبح را خواندند، بر اثر زهری که هشت روز قبل معتمد به ایشان خورانده بود، به شهادت رسید. این حادثه در شرایطی روی داد که امام یازدهم افزون بر این که مانند پدران خود زمینه را برای غیبت آماده کرده بود، شب پیش از شهادت شان، دور از چشم مأموران خلیفه، نامه‌های بسیاری به شهرهای شیعه نشین فرستادند.
خبر شهادت امام در سراسر شهر سامرا پیچید و مردم به احترام او عزاداری کردند. به گفته مورخان، در روز شهادت امام، سامرا به صحرای قیامت تبدیل شده بود.
نماز امام مهدی(عج) بر پیکر پدر
حکومت عباسی از مدت ها پیش بر اساس سخن رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ مبنی بر این که"مهدی فرزند حسن بن علی الهادی است"، امام یازدهم را زیر نظر داشت و مراقب بود تا فرزندی از ایشان نماند، ولی امام یازدهم با پنهان نگه داشتن خبر ولادت فرزندش این نقشه را باطل کرده بود.
«عثمان بن سعید عمری» به نمایندگی از حجت بن الحسن علیه السلام متصدی غسل و کفن و دفن حضرت شد و بر اساس گفته شیخ صدوق، خود امام زمان علیه السلام با کنار زدن عمویش «جعفر» که قصد نمازگزاردن داشت، بر بدن پدر بزرگوارش نماز خواند.
آغاز دوران امامت امام مهدی(عج)
پس از شهادت امام کم کم خبر فرزندی به نام"م ح م د"که همان مهدی موعود است پخش شد. عباسیان که بر مبنای حدیث نبوی منتظر چنین فرزندی بودند به دنبال پیدا کردن و به شهادت رساندن حضرت بودند؛ اما تلاش چندباره خلیفه عباسی برای یافتن امام مهدی علیه السلام به نتیجه نرسید.
نایبان خاص
عثمان بن سعید، نایب اول امام بود و با آغاز غیبت ولی عصر علیه السلام توقیعات حضرت را به شیعیان می‌رساند. از همین زمان بود که شیعیان برای نخستین بار طعم غیبت را چشیدند. آغاز غیبت صغرا مصادف با آغاز امامت حضرت مهدی علیه السلام بود تا مردم آرام آرام با مفهوم تلخ و دردناک غیبت آشنا شده، بتوانند تا آن زمان که به اشتباه خود پی می‌برند و به وظایف خود در برابر امامان آگاه می‌شوند، همچنان دیندار بمانند.
در دوران غیبت صغرا چهار نایب خاص، امر وساطت میان امام علیه السلام و شیعیان را به عهده داشته و چنان‌که خواهیم دید، همه آنها معروف و سرشناس بوده‌اند. آنان احکام دین را از وجود اقدس امام زمان علیه السلام گرفته و در اختیار شیعیان می‌گذاشتند. سؤالات [کتبی و شفاهی] ایشان را به حضور امام زمان علیه السلام برده و سپس پاسخ را به شیعیان می‌رسانیدند و همچنین، وجوه شرعی شیعیان را با وکالتی، که از امام داشتند، می‌گرفتند و یا به حضرت تحویل می‌دادند یا با اجازه ایشان به شکل شرعی مصرف می‌کردند.
این نایبان چهارگانه، جمعی بودند که امام حسن عسکری علیه السلام در زمان حیات خود عدالتشان را تأیید فرمود و همه را به عنوان امین امام زمان علیه السلام معرفی کرد و بعد از خود، ناظر املاک و متصدی کارهای خویش گردانید، و آنها را با نام و نسب به مردم معرفی نمود. این افراد ـ به اعتراف معاصران شیعه و سنی خود ـ همگی دارای"حسن سابقه"،"وثاقت"،"فهم و بصیرت"و"درایت"بودند و در میان مردم به"راستگویی"،"امانتداری"و"عظمت"شهرت داشتند.
ابنا
