اجماع یعنی که همه مسلمانان و یا اهل حل و عقد (بزرگان شهر و کسانی که امور مردم به دست آنها می‌باشد) بر سر مسئله‌ای به توافق برسند و تصمیم بگیرند, به آن اجماع می‌گویند تعاریف متعددی از اجماع عرضه می‌شود که به شرح زیر است.
الف- اجماع واقع نمی‌شود حتی اگر یکی از اهل حل وعقد با آن مخالفت نماید و این تعریف صحیح و مشهور است. [۱]
ب- مسلم است که اگر یکی از صحابه مخالفت نماید یا اینکه به یقینی نرسد که تمام افراد صحابه به آن اقرار نموده باشند, این مسئله اجماعی نیست و هرکه در چنین موردی ادعای اجماع نماید دروغ گفته است. [۲] لذا ادعای این که اجماع رای اکثریت می‌باشد نیز با تعریف فوق غلط است.
ج- در اجماع می‌بایستی اتفاق همه عوام و خواص باشد و اگر یکی مخالفت نماید اجماع منعقد نمی‌شود. [۳]
د-شرط اجماع اتفاق همه مجتهدین می‌باشد,اجماعی با رای اکثر علما منعقد نمی‌شود؛ اگر عما دوران بر امری اتفاق کردند مگر یکی یا دونفر از آنان, باز هم اجماع منعقد نمی‌شود این قول عموم علما می‌باشد و حق هم همین است. [۴]
با توجه به مخالفت علی (علیه السلام) و سلمان و مقداد و ابوذر و.... با انتخاب ابوبکر به خلافت,اجماعی برای انتخاب او واقع نشده است. هر چند با بررسی اخبار سقیفه روشن می‌شود که حتی در سقیفه نیز بر خلافت ابو بکر اجماعی واقع نشده است.
لذا با قوت تمام می‌توان گفت در مورد هیچ یک از خلفای اول و دوم و سوم این امر محقق نشد وفقط اجماع همه مردم عوام وخواص در مورد انتخاب علی (علیه السلام) به خلافت واقع گردید.
پی‌نوشت‌ها:
۱ شرح صحیح مسلم نووی/ج۱/ص۲۱۳/باب فضل اب بکر
۲ المحلی /ج۱/ص۵۲/تعریف الاجماع / ذیل ماله ۹۷
۳ نورالانوار فی شرح االمنار /ص۲۲۰ مبحث اجماع
۴ المهذب فی العلم الاصول /ج۱/ص۸۹۶ المطلب الخامس فی شورط الاجماع, المساله العاشره
//
سایت فطرت
