آیا یزید شخصیت قابل دفاعی داشته است؟
توضیح سؤال:
با توجه به این گفته«ابن کثیر» در متن زیر آیا میتوان گفت: یزید راضی به کشته شدن امام حسین نبوده و این کار از سوی «ابن زیاد» صورت گرفته و به این شکل یزید را تبریه نمود؟
... إنّ یزید فرح بقتل الحسین أوّل ما بلغه، ثمّ ندم علی ذلک... لمّا قتل ابن زیاد الحسین ومن معه، بعث برؤوسهم إلی یزید، فسرّ بقتله أوّلاً وحسنت بذلک منزلة ابن زیاد عنده، ثمّ لم یلبث إلاّ قلیلاً حتّی ندم! فکان یقول: وما کان علیّ لو احتملت الأذی وأنزلته فی داری، وحکمته فیما یریده، وإن کان علیّ فی ذلک وکف ووهن فی سلطانی، حفظاً لرسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم، ورعایة لحقّه وقرابته، ثمّ یقول: لعن اللّه ابن مرجانة، فإنّه أخرجه واضطرّه، وقد کان سأله أن یخلّی سبیله، أو یأتینی، أو یکون بثغر من ثغور المسلمین حتّی یتوفّاه اللّه، فلم یفعل، بل، أبی علیه وقتله، فبغضنی بقتله إلی المسلمین، وزرع لی فی قلوبهم العداوة، فأبغضنی البرّ والفاجر بما استعظم الناس من قتلی حسیناً، مالی ولابن مرجانة، قبّحه اللّه وغضب علیه.
... یزید در ابتدای امر با کشته شدن حسین خوشحال گردید اما بعد نادم و پشیمان گردید یعنی: ابتدا با دیدن سرهای بریده شهدا خوشحال شد اما پس از چندی پشیمان شد و اظهار نارضایتی کرد و گفت: اگر من بودم نمی‌گذاشتم فرزند مرجانه ـ عبید اللّه بن زیاد ـ حسین را بکشد، بلکه به احترام جدّش رسول خدا ـ اگر چه آسیبی به سلطنت من هم می‌رسید ـ او را احترام می‌کردم، سپس گفت: خدا لعنت کند پسر مرجانه را که باعث اخراج حسین از مدینه شد و او را مجبور کرد، با این‌که حسین به او گفته بود تا او را آزاد بگذارد، یا لااقل او را نزد من می‌آورد، یا به شهری از شهرهای مسلمانان می‌رفت و تا پایان زندگی در همان‌جا می‌ماند، اما چنین نکرد و بر او سخت گرفت تا او را کشت، و مرا با این کار نزد مسلمانان بد نام کرد تا دشمنم بدارند و بذر کینه و دشمنی مرا در دل‌ها کاشت، تا آدمهای خوب و بد هر دو با من دشمنی کنند، خدا چهره پسر مرجانه را زشت کند و خشم خدا بر او باد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۵۴ و ۲۵۵.
و یا اگر طبق نظر «ابن تیمیه» بیعت نکردن امام حسین علیه السلام با یزید را ظلم و سرکشی و طغیان برعلیه یزید که خلیفه وقت است بدانیم، در این صورت قضیه برعکس شده و باید تقصیر را از جانب امام حسین علیه السلام دانست و در نهایت کشته شدن امام حسین علیه السلام را نعمت و کرامتی از سوی خدا برای او بدانیم.
ابن تیمیه در این رابطه می‌گوید:
فلما ذهب الحسین رضی الله عنه وأرسل ابن عمه عقیل إلیهم، وتابعه طایفة. ثم لما قدم عبید الله بن زیاد الکوفة، قاموا مع ابن زیاد، وقتل عقیل وغیر هما. فبلغ الحسین ذلک، فأراد الرجوع، فوافه سریة عمر بن سعد، وطلبوا منه أن یستأسر لهم، فأبی، وطلب أن یردوه إلی یزید بن عمه، حتی یضع یده فی یده، أو یرجع من حیث جاء، أو یلحق ببعض الثغور، فامتنعوا من إجابته إلی ذلک، بغیا وظلما وعدوانا... ووقع القتل حتی أکرم الله الحسین ومن أکرمه من أهل بیته بالشهادة... وکان ذلک من نعمة الله علی الحسین، وکرامته له.
حسین به سوی کوفه حرکت کرد در حالی که قبلا پسر عموی خود مسلم بن عقیل را به سوی مردم کوفه فرستاده بود. اما چون عبید الله بن زیاد به کوفه آمد عقیل و عده‌ای دیگر کشته شدند و چون این خبر به حسین رسید خواست که منصرف شده و برگردد، اما لشکر عمر سعد آنها را محاصره کرد و از حسین خواست که خود را اسیر آنها کند؛ اما حسین از این کار امتناع ورزید. سپس از حسین خواست که به سوی یزید رفته و دست در دست او گذارده و با او بیعت نماید و یا بازگردد و به هر جای دیگر یا یکی از سر مرز‌ها برود و از مرکز دور شود. اما حسین از روی سرکشی و ظلم و دشمنی از تمام این خواسته‌ها امتناع کرد... حسین کشته شد تا خداوند او و هر آن کس که همراه او کشته شد را کرامت بخشد. و در حقیقت این کشته شدن برای او نعمت و کرامتی بود از سوی خداوند که به او بخشیده شد.
رأس الحسین، ابن تیمیة، ص ۲۰۰.
پاسخ:
در پاسخ به این سؤال شایسته است تا به صورت خلاصه و در شش فصل مجزا شخصیت یزید و جوانبی از زندگی او را از نگاه تاریخ مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم، تا به خوبی شخصیت او برای جویندگان حقیقت آشکار گردیده و در پرتو آن، سؤال و شبهات مربوط به این بحث نیز پاسخ داده شود.
دورنمایی از فصول شش گانه این بحث:
فصل اوّل: یزید کیست؟
فصل دوّم: کارنامه اخلاقی ـ اعتقادی یزید بن معاویه.
فصل سوّم: کارنامه سیاسی یزید.
فصل چهارم: سیمای یزید در قرآن و حدیث و لعن و تکفیر او.
فصل پنجم: امام حسین علیه السلام در قرآن و حدیث نبوی.
فصل ششم: قاتل امام حسین علیه السلام کیست؟!!
فصل اوّل
یزید کیست؟
نسب یزید
شناسنامه و نسب یزید این چنین است: او فرزند معاویة بن صخر، أبو سفیان بن حرب بن أمیّة بن عبد شمس است.
مادرش: میسون بنت بَحدل بن دُلجة بن قُناعة بن عدی بن زهیر بن حارثة بن جَناب.
سال تولد: در سال ۲۶ یا ۲۷ هـ ق. متولّد شده است.
سال و روز و ماه وفات: در ۱۴ ماه ربیع الأوّل سال ۶۴ در یکی از روستاهای دمشق به نام «حوارین» از دنیا رفت.
شرایط و محیط تربیتی یزید
انتساب به دستگاه خلافت و حضور در دربار شاهانه معاویه و آماده بودن همه ابزارهای لازم برای عیش و نوش و خوش گذرانی زمینه را برای یزید از هر جهت فراهم کرده بود تا از ادب اسلامی و تربیت قرآنی فاصله بگیرد و حتّی حرمت حریم قانون خدا را در هم بشکند و دست به می‌و شراب و قمار و دیگر ناشایست‌ها بزند.
شیوه به قدرت رسیدن یزید
یزید با تعیین خلیفه سابق، یعنی پدرش معاویه، و بدون دخالت مردم و رأی و مشورت آنان به حکومت رسید.
حال آیا آن‌گونه که اهل سنّت می‌گویند یزید واقعاً با رأی و مشورت و رضایت مردم، یا لااقل یک یا دو نفر از صحابه به خلافت رسید؟
تاریخ در این زمینه پاسخ می‌دهد:
وی با مصلحت سنجی و علاقه پدر بر تخت سلطنت نشست، زیرا قدرت به دست آمده پس از او باید در اختیار فرزندان امیّه قرار می‌گرفت.
نویسنده کتاب تاریخ دمشق می‌گوید:
بویع له بالخلافة بعد أبیه بعهد منه
خلافت و ولایتعهدی یزید توسّط معاویه شکل گرفت.
تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۳۹۴.
و به نقل از زبیر بن بکّار می‌نویسد:
بایع له معاویة من بعده، وکان أوّل من جعل ولیّ عهد فی صحّته، وکان معاویة یقول: لولا هوایی فی یزید لأبصرت قصدی.
معاویه در حیاتش بر جانشینی و خلافت فرزندش یزید از مردم بیعت گرفت، و این اوّلین قرار داد ولیعهدی در اسلام بود، و معاویه می‌گفت: اگر علاقه من به یزید نبود نظرم را تغییر می‌دادم.
تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۳۹۵
آنان که می‌گفتند: امر جانشینی پیامبر به مردم واگذار شده است و با افتخار آن را دمکراسی اسلامی و مظهر تقدّم مسلمانان بر اروپاییان در تشکیل حکومت مردمی می‌دانستند، باید جواب بدهند که مگر فاصله زمانی معاویه و یزید با صدر اسلام و دوران زندگی پیامبر اسلام چقدر است، که با این سرعت همه چیز حتّی شیوه انتخاب خلیفه فراموش میشود؟
روش زمامداری یزید
ادامه روش پدر، یعنی با زور و قتل و تبعید و اختناق.
اگر‌چه این موضوع به قدری واضح است که نیاز به ذکر شاهد تاریخی نیست؛ اما در ادامه مطالب، شواهد متعددی خواهد آمد.
فصل دوّم
کارنامه اخلاقی ـ اعتقادی یزید بن معاویه
اختلاف دیدگاه در ترسیم چهره اخلاقی یزید
مورّخان منصف بی پروا چهره زشت و خون آشام و بی ادب یزید را به نمایش گذارده‌اند، که البتّه عدّه ای را ناپسند آمده و بر آن تاخته‌اند و بر همین اساس دو گونه نقل تاریخی در معرفی وی مشاهده میشود.
نقل اوّل:
او را شخصی شارب الخمر و فاسد و فاجر و اهل ارتکاب معاصی و بی اعتنا به مبانی مذهبی و جسور و هتّاک نسبت به مال و جان مردم مخصوصاً خوبان و نیکان و قاتل خوبان می‌شناساند.
نقل دوّم:
او را پیشوایی برگزیده و جانشینی همانند دیگر جانشینان شایسته پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله وسلّم که محبوب دل‌ها بودند معرفی نموده است.
حال کدام یک از این دو نقل با حقایق و واقعیّات تاریخی همسویی دارد؟ پاسخ را از لابلای صفحات تاریخ می‌یابیم.
نمونه‌هایی از انحطاط اخلاقی یزید
شراب خواری یزید:
یکی از نوشیدنی‌های حرام و نجس در شریعت اسلامی مایعی است که از جوشاندن آب انگور و خرما و غیر آن گرفته میشود که با آشامیدن آن حالتی غیر طبیعی و از خود بی‌خود شدن به انسان دست می‌دهد، خداوند متعال در کتاب شریفش قرآن، این مایع را تحت عنوان شرب خمر حرام فرموده است.
یَسْـیَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَآ إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمهمَآ أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا البقرة (۲)، آیه ۲۱۹.
در باره شراب و قمار، از تو می‌پرسند، بگو: «در آن دو،گناهی بزرگ، و سودهایی برای مردم است، ولی گناهشان از سودشان بزرگتر است.»
یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالاَْنصَابُ وَالاَْزْلَـمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَـنِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ المایدة (۵)، آیه ۹۰.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شراب و قمار و بت‌ها و تیرهای قرعه پلیدند و از عمل شیطانند. پس، از آنها دوری گزینید، باشد که رستگار شوید.
إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَـنُ أَن یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَ وَةَ وَالْبَغْضَآءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَوةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ المایدة (۵)، آیه ۹۱.
همانا شیطان می‌خواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد. پس آیا شما دست برمی‌دارید؟
و رهبران دینی نیز با این مایع نجس به شدّت بر خورد کرده و سخت ترین رفتارها را با مبتلایان به مسکرات داشته‌اند که سخنانشان در این ارتباط بهترین شاهد بر موضعگیری آنان است.
رسول گرامی صلی الله علیه و آله در سخنی جامع انزجار و نفرتش را با نفرین بر همه عوامل تشکیل دهنده و سازنده آن از لحظه کاشت تا آخرین مراحل توزیع و مصرف اعلام میکند و می‌فرماید:
لعن اللّه الخمر وشاربها وساقیها وبایعها ومبتاعها وعاصرها ومعتصرها وحاملها والمحمولة إلیه وآکل ثمنها
(ترجمه با استفاده از متن قبل)
سنن أبی داود، ج ۳، ص۳۲۴، ح ۳۶۷۴ ـ المستدرک علی الصحیحین، ج ۲، ص ۳۷، ح ۲۲۳۵.
و مؤمنان راستین نیز از افراد مبتلا به این نوشیدنی شیطانی متنفّر و در فرهنگ امّت اسلامی چنین افرادی بی دین و گردنکش در برابر حکم خدا تلقی می‌شوند.
ولی شخصیّت مورد بحث ما در این تحقیق از کسانی است که وقایع نگاران حتی از ثبت رفتار ناپسند وی از نوجوانی تا لحظه مرگ چشم پوشی نکرده و نوشته‌اند که آلوده به می‌و شراب بوده است.
شراب خواری یزید از طفولیت:
ابن کثیر و دیگران این روایت را ذکر کرده‌اند:
کان یزید بن معاویة فی حداثته صاحب شرب.
یزید بن معاویعه از کودکی اهل شرب خمر بود.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۲۸ ـ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۴۰۳
شراب خواری یزید در شهر مدینه و در ملاء عام:
در دوران خلافت پدرش و در سفر حجّ و پس از مراجعه به شهر مقدّس مدینه و در کنار حرم و خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله دست از دهن کجی به شریعت اسلام بر نداشت و در حضور مردم بر سفره‌اش شراب گذاشت و فقط زمانی که خبر دار میشود که ابن عباس و حسین بن علی قصد ورود به خانه او را دارند دستور می‌دهد تا شراب را بردارند.
عمر بن شیبة قال: لمّا حجّ الناس فی خلافة معاویة جلس یزید بالمدینة علی شراب، فاستأذن علیه ابن عبّاس والحسین بن علیّ، فأمر بشرابه فرفع.
(ترجمه قبل از متن آمده است)
تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۴۰۶.
آلودگی یزید به شرب خمر آن چنان واضح و آشکار بود که حتّی در حضور گروه‌هایی که از شهرهای دور و نزدیک به دیدنش می‌آمدند دست بردار نبود و در برابر نگاه دیگران با جرأت آن را می‌نوشید.
سند ذیل گواهی است گویا که دقّت در آن هر مسلمانی را به تعجّب وا می‌دارد.
بعث (عثمان بن محمّد بن أبی سفیان، والی مدینة) إلی یزید منها وفداً فیهم عبد اللّه بن حنظلة الغسیل الأنصاری، وعبد اللّه بن أبی عمرو بن حفص بن المغیرة الحضرمی، والمنذر بن الزبیر، ورجال کثیر من أشراف أهل المدینة، فقدموا علی یزید، فأکرمهم وأحسن إلیهم، وعظّم جوایزهم، ثمّ انصرفوا راجعین إلی المدینة، إلاّ المنذر بن الزبیر، فإنّه سار إلی صاحبه عبید اللّه بن زیاد بالبصرة، وکان یزید قد أجازه بمایة ألف نظیر أصحابه من أولیک الوفد، ولمّا رجع وفد المدینة إلیها، أظهروا شتم یزید، وعیبه، وقالوا: قدمنا من عند رجل لیس له دین، یشرب الخمر، وتعزف عنده القینات بالمعازف.
وإنّا نشهدکم أنّا قد خلعناه، فتابعهم الناس علی خلعه، وبایعوا عبد اللّه بن حنظلة الغسیل علی الموت.
گروهی به نمایندگی مردم مدینه که از اشراف و بزرگان بودند از جمله فرزند شهید جنگ أُحُد عبد اللّه بن حنظله غسیل الملایکه وارد شهر شام شدند و به دیدار یزید رفتند، یزید به آنان احترام فراوانی گذاشت و هدایای بزرگی به آنان داد، ولی آنان پس از بازگشت به مدینه از یزید به بدی یاد کردند و عیب‌هایش را برای مردم بازگو می‌کردند، از جمله می‌گفتند: از نزد کسی آمده‌ایم که دین ندارد، شراب می‌نوشد، ونوازنده‌ها در حضورش به نواختن و رقص می‌پردازند، شاهد باشید که ما او را از خلافت عزل کردیم.
مردم مدینه عزل یزید از حکومت را تأیید و با عبد اللّه بن حنظله تا پای مرگ بیعت کردند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۳۵ و ۲۳۶ ـ الکامل، ابن أثیر، ج ۴، ص۱۰۳ ـ تاریخ طبری، ج ۷، ص۴.
علاقه یزید به شراب به قدری بود که دستور می‌داد تا بهترین‌ها را برایش آماده کنند ذهبی از زیاد حارثی نقل میکند:
سقانی یزید شراباً ما ذقت مثله، فقلت: یا أمیر المؤمنین لم أُسلسل مثل هذا، قال: هذا رمّان حُلوان، بعسل اصبهان، بسکّر الأهواز، بزبیب الطایف، بماء بَرَدی.
شرابی را یزید به من نوشانید که هیچ وقت مانند آن را نخورده بودم، گفتم چنین شرابی تا کنون نخورده‌ام، گفت: از انار حُلوان و عسل اصفهان و شکر اهواز و کشمش طایف و آب بردی تهیّه شده است.
سیر أعلام النبلاء، ج ۴، ص۳۷.
حکم فقهی شراب خوار در مذاهب اسلامی:
تمام مذاهب اسلامی با استناد به نصّ قرآن همه انواع مسکرات را نجس و حرام می‌دانند و شراب خور را فاسق و کسی که آن را حلال بداند کافر دانسته‌اند.
محی الدین نووی در کتاب روضة الطالبین، باب حدّ شارب الخمر می‌گوید:
شرب الخمر من کبایر المحرّمات....ویفسق شاربه، ویلزمه الحدّ، ومن استحلّه کفر...
ابن نجیم مصری شراب خوار را از عدالت ساقط و کسی که آن را حلال بداند کافر می‌شمرد.
روضة الطالبین، ج ۷، ص۳۷۴.
یکفّر مستحلّها، و سقوط العدالة إنّما هو سبب شربها.
کسی که خمر را حلال بداند کافر به شمار آمده و در صورت شرب آن، از عدالت ساقط می‌گردد.
البحر الرایق، ج ۷، ص ۱۴۷.
آیا پسر معاویه (یزید) پس از اثبات شراب خواری اش، شایستگی مسند نشینی پیامبر اعظم اسلام را دارا بود؟
آیا فسق و دوری از صفت عدالت برای محکومیّت وی کافی نیست؟
یزید تارک نماز، شارب خمر، متجاوز به مادر، دختر و خواهر:
عبدالله فرزند حنظله غسیل الملایکه برداشت خود را بعد از دیدار با یزید این‌گونه بیان می‌دارد:
یاقوم! فواللّه ما خرجنا علی یزید حتّی خفنا أن نرمی بالحجارة من السماء، أنّه رجل ینکح أمهات الأولاد، والبنات، والأخوات، ویشرب الخمر، ویدع الصلاة.
به خدا قسم از نزد یزید بیرون نیامدیم مگر این که ترسیدیم سنگ از آسمان بر سر ما بریزد، زیرا او کسی است که در امر زناشویی حریم شرع را رعایت نمی‌کند، شراب می‌نوشد و نماز نمی‌خواند.
الطبقات الکبری، ابن سعد، ج ۵، ص ۶۶ ـ تاریخ مدینه دمشق، ج ۲۷، ص ۴۲۹ ـ الکامل، ج ۳، ص۳۱۰ ـ تاریخ الخلفاء، ص ۱۶۵.
یزید شراب‌خوار، بوزینه باز، فاسق و ابنه‌ای:
جاحظ از علمای بزرگ اهل سنت با عبارتی شبیه به متن فوق می‌گوید:
ثم ولی یزید بن معاویة یزید الخمور ویزید القرود ویزید الفهود الفاسق فی بطنه المأبون فی فرجه... واما بنو أمیة ففرقه ضلالة وبطشهم بطش جبریة یأخذون بالظنة ویقضون بالهوی ویقتلون علی الغضب
آنگاه یزید بن معاویه به خلافت رسید؛ همان یزید شراب خوار و بوزینه باز و پلنگ باز و فاسقی که به بیماری ابنه مبتلا بود... و بنی أمیه فرقه‌ای گمراه بودند که سیره و روشی جبرگرایانه داشتند که به مجرد ظن و گمان، دیگران را دستگیر می‌کردند و از روی هوی و هوس حکم می‌کردند و از روی غضب می‌کشتند.
البیان والتبیین، جاحظ(۲۵۵)، ج ۱، ص ۲۷۶.
یزید شراب‌خوار و فاجر و زن‌باز و بوزینه باز و سگ‌باز و ولگرد:
همچنین بلاذری در کتاب خود این‌گونه نقل میکند:
قال الواقدی وغیره فی روایتهم: لما قتل عبد الله بن الزبیر أخاه عمرو بن الزبیر خطب الناس فذکر یزید بن معاویة فقال: یزید الخمور، ویزید الفجور، ویزید الفهور ویزید القرود، ویزید الکلاب، ویزید النشوات، ویزید الفلوات، ثم دعا الناس إلی اظهار خلعه وجهاده، وکتب علی أهل المدینة بذلک
واقدی و غیر او روایت کرده‌اند: هنگامی که عبد الله بن زبیر به قتل رسید، برادرش عمرو بن زبیر برای مردم خطبه خواند و از یزید بن معاویه این‌گونه یاد کرد: یزید شراب خوار و فاجر و زن باز و بوزینه باز و سگ باز و اهل ولگردی در دشت و بیابان‌هاست. سپس از مردم خواست که او را از خلافت کنار کنند و برای مردم مدینه حکم جهاد فرستاد.
انساب الاشراف، بلاذری (۲۷۹)، ج ۲، ص ۱۹۱.
حاضرین به غایبین خبر دهند، خلیفه مأبون یعنی یزید:
ذهبی و برخی دیگر از بزرگان اهل سنت در باره یزید این‌گونه آورده‌اند:
خطبهم عبد الملک بمکة لما حج، فحدث أبو عاصم، عن ابن جریج، عن أبیه قال: خطبنا عبد الملک بن مروان بمکة، ثم قال: اما بعد، فإنه کان من قبلی من الخلفاء یأکلون من هذا المال ویؤکلون، وإنی والله لا أداوی أدواء هذه الأمة إلا بالسیف، ولست بالخلیفة المستضعف یعنی عثمان ولا الخلیفة المداهن یعنی معاویة ولا الخلیفة المأبون یعنی یزید وإنما نحتمل لکم ما لم یکن عقد رایة. أو وثوب علی منبر، هذا عمرو بن سعید حقه حقه وقرابته قرابته، قال برأسه هکذا، فقلنا بسیفنا هکذا، ألا فلیبلغ الشاهد الغایب.
عبد الملک در مکه به هنگام حج برای مردم خطبه‌ای خواند و در آن برای مردم این‌گونه سخن گفت: اما بعد، ای مردم! کسانی که قبل از من به خلافت رسیدند هم خود مال مردم را خوردند و هم به دیگران دادند تا بخورند، به خدا سوگند! مشکلات این امت را مداوا نخواهم کرد مگر با شمشیر؛ چرا که من مانند: عثمان خلیفه‌ای مستضعف و مفلوک نیستم. و نیز خلیفه‌ای سهل‌گیر و مسامحه‌گر همچون معاویه نیستم. و خلیفه‌ای أبنه‌ای همچون یزید نیستم. شما را تا زمانی تحمل می‌کنم که رایت و حکومت و منبر و تخت و تاجم در خطر نباشد. و ما نسبت به عمرو بن سعید با تمام قرابت و حقی که داشت این‌گونه کردیم و او با سرش اینچنین کرد و ما نیز با شمشیرمان اینچنین می‌کنیم. این خبر را حاضرین به غایبین برسانند.
تاریخ الاسلام، ذهبی، ج ۵، ص ۳۲۵ ـ تاریخ مدینة دمشق، ج ۳۷، ص ۱۳۵ـ البیان والتبیین، جاحظ(۲۵۵)، ج ۱، ص ۳۳۴.
ناصبی بودن یزید:
ذهبی، یزید را ناصبی یعنی دشمن اهل بیت علیهم السلام شمرده و در باره او گفته است:
وکان ناصبیا فظا غلیظا جلفا یتناول المسکر ویفعل المنکر
یزید شخصی ناصبی و تند‌خو و سبک (جلف) بود و شراب می‌نوشید و اعمال منکر انجام می‌داد.
سیر أعلام النبلاء، ج ۴، ص۳۷.
یزید بی‌توجّه و تارک نماز:
نماز در فرهنگ دین یعنی نماد خدا پرستی و ایمان، که دینداری و مسلمانی بدون آن مفهوم پیدا نمی‌کند، و البتّه این برداشت از جهاتی هم درست است، زیرا عبادت در قالب یکی از مظاهر آن که همان نماز باشد اوج بندگی و کوچکی انسان است در برابر خدا، بنا بر این جامعه مذهبی افرادی را که نسبت به این واجب بندگی کوتاهی می‌کنند نمی‌تواند اسم و رسم مسلمانی را به آنان ببخشد.
شخصیّت مورد بحث ما نه تنها نسبت به شراب، بلکه نسبت به مهمترین واجب دینی یعنی نماز نیز بی اعتنا بوده و گاهی می‌خوانده و گاهی نمی‌خوانده است. و به تعبیری کاهل الصلاه بوده است.
وقد کان یزید... فیه أیضاً إقبال علی الشهوات، وترک بعض الصلاة فی بعض الأوقات.
ترجمه قبل از متن آمده است.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص ۲۵۲.
یزید شخصیتی بود که نمی‌توانست بر شهوت خود غالب گردد و آن را کنترل کند. با روی خوش از مجالس شهوت و انواع آن استقبال می‌کرد، از بزرگترین واجب خدا یعنی نماز طفره می‌رفت و از تارکان آن بود، همان‌ها که رسول گرامی در باره آنان فرموده است:
سلّموا علی الیهود والنصاری ولاتسلّموا علی یهود أمّتی، قیل: ومن یهود أمّتک قال: تارک الصلاة.
بر یهودیان و مسیحیان سلام کنید اما بر یهودیان أمّت من سلام نکنید، سؤال شد: یهودیان أمّت شما کیانند؟ فرمود: آنان که نماز را ترک کنند.
کشف الخفاء، ج ۱، ص ۴۵۵، رقم ۱۴۸۴.
لاأُبالی‌گری محض با عنوان خلیفه پیامبر:
عیّاشی‌های جوان مسند نشین و لاأُبالی‌گری او مردم مدینه ـ شهری که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله ده سال از دوران حسّاس بعثت را در آن گذراند، و شریعتش را در همان شهر تبیین و تکمیل نمود ـ را وادار به شورش علیه وی کرد ـ که در جای خودش به علل و حوادث آن اشاره خواهیم کرد ـ گروه اعزامی به پایتخت پس از دیدار با خلیفه و با این که هدایای با ارزشی گرفته بودند لب به توبیخ وی گشودند، منذر بن زبیر که صد هزار درهم پاداش گرفته بود به مردم مدینه گفت:
إنّ یزید واللّه لقد أجازنی بمایة ألف درهم وإنّه لایمنعنی ما صنع إلیّ أن أخبرکم خبره وأصدّقکم عنه، واللّه إنّه لیشرب الخمر، وأنّه لیسکر حتّی یدع الصلاة. وعابه بمثل ما عابه به أصحابه الذین کانوا معه وأشدّ.
یزید اگر چه صد هزار درهم به من هدیه داده است ولی این هدیه نمی‌تواند از بازگویی حقایق مانع شود، به خدا سوگند یزید شراب می‌نوشد و آن‌قدر در حال مستی به سر می‌برد که نماز را ترک میکند. سپس دیگران هم همانند او، بلکه شدیدتر از بدی‌های یزید گفتند و او را سرزنش کردند.
تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۶۹ ـ تاریخ ابن اثیر، ج ۴، ص۴۰ و ۴۱ ـ تاریخ ابن کثیر، ج ۸، ص۲۱۶ ـ العقد الفرید، ج ۴، ص ۳۸۸.
یکی دیگر از همین افراد می‌گوید:
قال عبد الله بن أبی عمرو بن حفص بن المغیرة المخزومی... إنّی لأقول هذا وقد وصلنی وأحسن جایزتی، ولکنّ عدوّ اللّه سِکّیر خِمّیر.
جوایز ارزنده یزید مانع از گفتن حقایق نمی‌شود، من او را دشمن خدا که همیشه در حال مستی و شرب خمر است دیدم.
الأغانی، ج ۱، ص۳۴.
حال با توجه به مفاسد اخلاقی که از یزید ذکر شد آیا چنین شخصی لیاقت عهده‌دار شدن منصب خلافت و جانشینی رسول گرامی اسلام را می‌تواند داشته باشد؟ عده‌ای از یاران و دوست‌داران یزید سعی می‌کنند تا او را از این نسبت‌ها دور و به گونه‌ای حقایق تاریخ را تکذیب و یا لااقل زیر سؤال ببرند.
ولی تلاش‌های گروهی متعصّب و تنگ نظر نمی‌تواند با توجیهات غیر علمی دامن آلوده و ناپاک وی را تطهیر نماید.
سیمای یزید در احادیث
روایات ذمّ یزید در کتب اهل سنّت:
اضافه بر آنچه که تاکنون در ترسیم شخصیت یزید گفته شد روایات فراوانی در کتب اهل سنّت در مذمّت یزید وجود دارد که در این مختصر به بعضی از آنها اشاره میشود.
۱ ـ روی الحاکم عن عایشة قولهصلی الله علیه و آله: ستّة لعنتهم، لعنهم اللّه وکلّ نبیّ مجاب: الزاید فی کتاب اللّه، والمکذّب بقدر اللّه تعالی، والمتسلّط بالجبروت فیعزّ من أذلّ اللّه ویذلّ من أعزّ اللّه، والمستحلّ لحرم اللّه، والمستحلّ من عترتی ما حرّم اللّه، والتارک لسنّتی.
شش گروه را خداوند مورد لعن خود قرار داده است و نیز من و هر پیامبری آنان را لعنت کرده است: ۱ـ کسی که به کتاب خدا چیزی بیافزاید. ۲ ـ کسی که مقدّرات الهی را تکذیب کند. ۳ ـ کسی که با زور و جبر بر مردم مسلّط شود و به آنان که خدا ذلیل کرده است عزّت بخشد، و آن‌که خدا عزیزش کرده است را ذلیل کند. ۴ ـ کسی که حلال خدا را حرام نماید. ۵ ـ کسی که نسبت به عترتم آنچه را خدا حرام کرده است حلال بداند. ۶ ـ کسی که سنّت مرا ترک گوید.
المستدرک علی الصحیحین، ج ۲، ص ۵۷۲، ح ۳۹۴۱ ـ مجمع الزواید، ج ۱، ص ۱۷۶ـ فضایل الخمسة، ج ۳، ص ۳۴۹ و ۳۵۰.
مناوی صاحب فیض القدیر می‌گوید: معنای این جمله «والمستحلّ من عترتی ما حرّم اللّه» این است که هر کس نسبت به نزدیکانم آنچه انجامش جایز نیست مانند: اذیّت آنان یا بی حرمتی به آنان، که اگر کسی آن را حلال بداند کافر، وگرنه گناه‌کار است.
و اختصاص دادن آزار دهندگان عترتش به لعن، به جهت تأکید بر حقوق عترت و بزرگی مقام آنان است به همین جهت هم اضافه به خدا و رسول می‌شوند.
فیض القدیر، ج ۴، ص۹۶.
بنابر این، برای هیچ منصفی جای شکّ باقی نمی‌ماند که افرادی همانند یزید و نیروهای تحت فرمانش آن چیزی را حلال دانستند که خدا حرام کرده است و آن ریختن خون امام حسین علیه السلام بود.
پس حکم کفر را باید به آنان داد و یا لااقل بگوییم فاسق هستند و لعن آنان در هر صورت جایز میشود. (در باره جواز لعن یزید در ادامه به تفصیل بحث خواهد شد.)
۲ ـ روی أحمد ومسلم عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: من أخاف أهل المدینة أخافه اللّه عزّ وجلّ، وعلیه لعنة اللّه والملایکة والناس أجمعین، لا یقبل اللّه منه یوم القیامة صرفاً ولا عدلاً.
هر کس مردم مدینه را بترساند خداوند او را خواهد ترساند، و بر اوست لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم، و در روز قیامت خداوند نه از او چیزی که عذاب را دور کند و نه بلا گردانی را می‌پذیرد.
مسند أحمد، ج ۴، ص ۵۵ و ۵۶ ـ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۱۴ و ۱۱۵ـ مجمع الزواید، ج ۳، ص ۳۰۶.
آیا کسی که به شهر یثرب و مدینة الرسول لشکر کشی میکند مصداق کامل این سخن شریف رسول خدا نیست؟
آری، تاریخ مدینه، لشکر کشی یزید و قتل عام أصحاب رسول خدا و مسلمانان این شهر و بی حرمتی به ناموس آنان را فراموش نکرده است. (در ادامه در باره فجایع یزید در شهر مدینه به تفصیل خواهد آمد.)
۳ ـ وقال الحافظ أبو یعلی: حدّثنا الحکم بن موسی، ثنا یحیی بن حمزة، عن هشام بن الغاز، عن مکحول، عن أبی عبیدة: أنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم قال: «لا یزال أمر أمّتی قایماً بالقسط حتّی یثلمه رجل من بنی أمیّة یقال له یزید.
وقد رواه ابن عساکر من طریق صدقة بن عبد اللّه الدمشقی عن هشام بن الغاز، عن مکحول، عن أبی ثعلبة الخشنی، عن أبی عبیدة.
عن رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم قال: «لا یزال أمر هذه الأمّة قایماً بالقسط حتّی یکون أوّل من یثلمه رجل من بنی أمیّة یقال له یزید».
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اوّلین کسی که رخنه در پیکره امّتم وارد میکند مردی از بنوأمیّه است.
الأسماء والکنی، دولابی، ج ۱، ص ۱۶۳.
حسنّه الألبانی وصحّحه العزیزی الشافعی کما فی صحیح الجامع الصغیر
این حدیث را البانی و عزیزی شافعی صحیح دانسته‌اند.
صحیح الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۵۰۴، ح ۲۵۸۲ ـ السراج المنیر، ج ۲، ص ۹۰.
۴ ـ ابن کثیر پس از اشاره به خصلت شهوترانی و بی توجّهی یزید به نماز به روایتی از پیامبر خدا استناد جسته و می‌گوید: وکان فیه أیضاً إقبال علی الشهوات وترک بعض الصلوات فی بعض الأوقات، واماتتها فی غالب الأوقات.
وقد قال الامام أحمد: حدثنا أبو عبد الرحمن، ثنا حیوة، حدثنی بشیر بن أبی عمرو الخولانی: أنّ الولید بن قیس حدّثه أنّه سمع أبا سعید الخدری یقول: سمعت رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم یقول: «یکون خلفٌ من بعد ستین سنة أضاعوا الصلاة واتبعوا الشهوات فسوف یلقون غیاً، ثم یکون خلف یقرأون القرآن لا یجاوز تراقیهم، ویقرأ القرآن ثلاثة مؤمن ومنافق وفاجر».
پس از سال شصت کسانی زمام امور را به دست خواهند گرفت که نماز را تباه ساخته و از هوس‌ها پیروی کنند و به زودی سزای گمراهی خود را خواهند گرفت، سپس گروهی می‌آیند که قرآن را می‌خوانند ولی از حنجره آنان تجاوز نمی‌کند، قرآن را سه گروه می‌خوانند: مؤمن، منافق، و فاجر.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۵۲ و ۲۵۳.
۵ ـ وقال الحافظ أبو یعلی: حدثنا زهیر بن حرب، ثنا الفضل بن دکین، ثنا کامل أبو العلاء: سمعت أبا صالح سمعت أبا هریرة یقول: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم: «تعوّذوا باللّه من سنة سبعین، ومن امارة الصبیان.
به خدا پناه برید از حوادث سال هفتاد و از فرماندهی و حکومت کودکان.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۵۲ و ۲۵۳.
۶ ـ وقال أبو یعلی: حدّثنا عثمان بن أبی شیبة، ثنا معاویة بن هشام، عن سفیان، عن عوف، عن خالد بن أبی المهاجر، عن أبی العالیة.
قال: کنّا مع أبی ذر بالشام فقال أبو ذر: سمعت رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم یقول: «أوّل من یغیّر سنّتی رجل من بنی أمیّة».
با أبوذر در شام بودیم که أبوذر گفـت: از رسول اللّه صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود: أوّل کسی که سنّت مرا تغیر می‌دهد مردی از بنی أمیّه خواهد بود.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۵۲ و ۲۵۳.
أورده الألبانی فی أحادیثه الصحیحة: ج ۴، ص ۳۲۹ قایلا: ولعلّ المراد بالحدیث تغییر نظام اختیار الخلیفة وجعله وراثة.
ألبانی این حدیث را در کتاب الأحادیث الصحیحة: ج ۴، ص ۳۲۹ آورده و این گونه می‌گوید: شاید مراد از این حدیث تغییر سبک تعیین خلیفه و وراثتی کردن آن باشد.
بعضی از بزرگان اهل سنّت که از أصحاب شمرده شده و مورد قبول آنان نیز هستند پس از شنیدن اخبار از زبان رسول خدا صلی الله علیه و آله و وقایع سال شصت و پس از آن، آرزویشان این بود که خداوند دیدن آن روز را نصیبشان نکند.
به دو نقل ذیل توجّه کنید:
امارت و حکومت کودکان:
۱ ـ وأخرج البیهقی عن أبی هریرة قال: اللّهمّ لا تدرکنی سنة الستّین، ویحکم! تمسّکوا بصدغی معاویة، اللّهمّ لا تدرکنی امارة الصبیان.
خدایا سال شصت ار قسمت من نکن، وای بر شما مردم! به فرزند معاویه تمسک جسته‌اند، خدایا امارت بچه‌ها را نصیبم مکن!
الدلایل، بیهقی، ج ۶، ص۴۶۶.
۲ ـ الحافظ أبو بکر بن مالک: حدّثنا عبد اللّه بن أحمد بن حنبل: حدّثنی أبو بکر لیث بن خالد البجلی، ثنا عبد المؤمن بن عبد اللّه السدوسی، قال: سمعت أبو یزید المدینی یقول: قام أبو هریرة علی منبر رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم دون مقام رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم بعتبة، فقال: ویل للعرب من شرّ قد اقترب، ویل لهم من امارة الصبیان، یحکمون فیهم بالهوی ویقتلون بالغضب.
وای بر عرب از شرّی که نزدیک است، وای بر آنان از بچّه ها و نوجوانانی که با هوای نفسانی و کشتن با خشم و غضب بر آنان حکومت کنند.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص۱۲۰.
و خلیفه دوّم هم بنا بر نقل بزرگان اهل سنّت پیش‌گویی کرده و هلاکت عرب را به دست افراد بی کفایتی می‌داند که شایستگی رهبری قوم عرب را ندارند.
۳ ـ قال الحارث بن مسکین، عن سفیان، عن شبیب، عن عرقدة بن المستظل، قال: سمعت عمر بن الخطّاب یقول: قد علمت وربّ الکعبة متی تهلک العرب، إذا ساسهم من لم یدرک الجاهلیّة ولم یکن له قدم فی الإسلام.
از عمر بن خطّاب شنیدم که می‌گفت: به خدای کعبه دانستم که عرب چه زمانی هلاک خواهد شد، زمانی که اشخاصی که زمان جاهلیّت را درک نکرده‌اند و قدمت در اسلام ندارند بر مردم حکومت کنند.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص۲۵۴.
عذر بد تر از گناه:
احادیثی که ملاحظه نمودید بخش اندکی از روایاتی است که در مذمّت یزید در کتب تاریخی و روایی اهل سنّت نقل شده است و ابن عساکر بیشترین روایات را جمع آوری کرده است و تا زمان ابن تیمیّه و ابن کثیر بحثی در صحّت و عدم صحّت آن دیده نمی‌شود.
اما ناگهان وظیفه دفاع از یزید بر دوش عدّه‌ای سنگینی کرده و سعی می‌کنند تا چاره‌ای بیندیشند، و تنها چاره هم یک راه است و آن تضعیف این نقل‌هاست.
لذا ابن کثیر می‌گوید:
وقد أورد ابن عساکر أحادیث فی ذمّ یزید بن معاویة کلّها موضوعة لا یصحّ شی منها.
احادیثی که ابن عساکر در مذمّت یزید نقل کرده است همه جعلی و ساختگی هستند و هیچ‌کدام از آنها صحیح نمی‌باشند.
البدایة النهایة، ج ۸، ص ۲۵۴.
غافل از این که همان‌گونه که در مباحث پیشین نقل کردیم برخی از عالمان اهل سنّت یزید را به جهت بی‌توجّهی به نماز و ترک آن و همچنین آلودگی به شرب خمر و شادمانی‌اش از واقعه کربلا و شهادت امام حسین علیه السلام و قتل عام مردم مدینه، نه تنها سرزنش کرده‌اند، بلکه او را مستحق لعن و نفرین دانسته‌اند که در ادامه به تفصیل به این مباحث خواهیم پرداخت. «إن شاء الله تعالی»
فصل سوّم
کارنامه سیاسی یزید
سال‌های شوم در تاریخ حاکمیّت اسلام
یعقوبی مورّخ می‌گوید:«وکان سعید بن المسیّب یسمّی سنی یزید بن معاویة بالشؤم» سعید بن مسیّب سال‌های حکومت یزید را سال‌های شوم نامیده است، زیرا در مدّت خلافت و ریاست وی که سه سال بیشتر طول نکشید سه واقعه خونین و دردناک اتّفاق افتاد که در هر سالی از حکومت یزید، یک واقعه روی داده است.
آن هم حوادث و وقایعی که نه تنها چهره تاریخ، بلکه چهره اسلام را تاریک و سیاه کرد.
این حوادث عبارتند از:
۱ ـ به شهادت رساندن امام حسین علیه السلام.
«فی السنة الأولی قتل الحسین بن علیّ وأهل بیت رسول اللّه صلی الله علیه و آله»
حسین بن علی و خاندان رسول خدا را در سال اوّل به شهادت رساند.
۲ ـ هتک حرمت حرم پیامبر و کشتار مردم مدینه (حادثه حرّه).
«والثانیة: استبیح حرم رسول اللّه صلی الله علیه و آله وانتهکت حرمة المدینة»
در سال دوّم حرم رسول اللّه و شهر مدینه را بر سربازانش مباح کرد.
۳ ـ به آتش کشیدن کعبه و هتک حرمت آن و کشتار بی‌رحمانه مردم مکه.
«والثالثة: سفکت الدماء فی حرم اللّه وحرّقت الکعبة».
در سال سوّم کعبه را به آتش کشید و در حرم الهی خون‌ها بر زمین ریخت.
تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۵۳.
هر پژوهشگر و مورّخ منصفی با خواندن این بخش از تاریخ و مشاهده این حوادث دردناک، ناخواسته در برابر آن متوقّف میشود و می‌گوید: کسی که مرتکب این جنایات وحشتناک شده است، گویا مسلمان نبوده و حرمین شریفین از نگاه او ارزش و اعتباری نداشته است.
پس از این اشاره کوتاه به توضیح بیشتر پیرامون این حوادث می‌پردازیم تا حقیقتِ مکتوم، بیشتر و بهتر خودنمایی کند و اذهان و افکار با روشنگری به تحلیل حوادث و چهره‌های منفور تاریخ بپردازند.
۱ ـ شهادت امام حسین علیه السلام
«فی السنة الأولی قتل الحسین بن علیّ وأهل بیت رسول اللّه صلی الله علیه و آله»
اوّلین حادثه در خلافت و حکومت شوم یزید داستان شهادت امام حسین علیه السلام بود که یکی از غم انگیزترین فجایع تاریخ است و شاید بتوان آن را در نوع خود کم نظیر و منحصر به فرد دانست، زیرا ویژگی‌ها و امتیازاتی دارد که آن را از دیگر حوادث خونین تاریخ ممتاز کرده است، مانند: حضور حسین بن علی علیهما السلام و خاندان و فرزندان آن حضرت، کیفیّت شهادت و اسارت آنان.
آنچه که در این نوشتار بیشتر مورد توجّه و نظر است، شناسایی عاملان و مرتکبان این ظلم تاریخی است که چه کسانی در این فاجعه بزرگ نقش داشته و جنبه فرماندهی و اجرای آن را داشته‌اند.
آیا خلیفه وقت یعنی یزید بن معاویّه عامل اساسی و اصلی در قتل و کشتار بوده است یا فرماندهان و سربازانی که مأمور اجرا بودهاند؟
برای یافتن پاسخ، هیچ مدرکی بهتر از تاریخ نیست، لذا با مراجعه به تاریخ و نقل سخنان دو گروه از نویسندگان شیعه و سنّی با دیدگاه آنان آشنا می‌شویم.
اهل سنّت چه می‌گویند:
داستان شهادت امام حسین علیه السلام از واپسین لحظات و شایع شدن خبر آن قلب مسلمانان را جریحه‌دار کرد. و هر دو گروه شیعه و سنی این عمل را تقبیح و عاملانش را نفرین و سرزنش کردند.
اما به مرور زمان عدّه‌ای در برابر روسیاهی یزید به فکر دفاع از او و چاره جویی برای تطهیر دامن آلوده‌اش از لوث بزرگترین جنایت و شرم آورترین فاجعه تاریخی برآمدند و با تمام تلاش تا آنجا پیش رفتند که حتّی زبان جسارت به ساحت مقدّس ریحانه رسول و محبوب آن حضرت گشوده و برعکس، سرزنش‌ها را متوجّه آن حضرت کردند، و با صراحت نوشتند: یزید فرمان قتل حسین بن علی را صادر نکرد و اصلا راضی به مرگ و قتل آن حضرت نبود.
در اینجا روی سخن ما با تمامی اهل سنّت نیست؛ چرا که اکثریت آنان هم‌صدا با پیروان اهل بیت علیهم السلام حادثه تلخ عاشورا را بزرگترین ضربه بر پیکره امّت اسلامی و به وجود آورندگان آن را خارج از دین و از دشمنان اهل بیت علیهم السلام می‌دانند، بلکه مخاطب ما در این نوشتار احیاگران اندیشه و مکتب ابن تیمیّه و ابن کثیر و دنباله‌های آنان است که با وقاحت تمام، گروه‌های دفاع از یزید تحت عنوان: «جمعیّة الدفاع عن یزید» تشکیل داده و مبادرت به تدوین کتاب درسی تحت عنوان: «حقایق عن أمیر المؤمنین یزید بن معاویة» برای مدارس می‌کنند و با القابی از قبیل: امام، أمیر المؤمنین، مجتهد، عادل و... از او یاد می‌کنند.
ولی تاریخ حقایق را افشا میکند که در آن صورت دوستان و مدافعان یزید راهی جز قبول آن نخواهند داشت.
ابن تیمیه و ابن کثیر در خط مقدم دفاع از یزید:
ابن کثیر (متوفای ۷۷۴ هـ) پس از ابن تیمیّه (متوفای ۷۲۸ هـ) به میدان مبارزه و دشمنی با اهل بیت علیهم السلام و پیروان آنان برآمد و خطّ تخریب و تکذیب و تحریف عقاید شیعه و دفاع همه جانبه از دشمنان سر سخت اهل بیت رسول را به عهده گرفت، و در توجیه اعمال یزید هر آنچه خواست نوشت، وی می‌گوید:
الناس فی یزید بن معاویة أقسام: فمنهم من یحبّه ویتولاّه، وهم طایفة من أهل الشام من النواصب، واما الروافض فیشنعون علیه ویفترون علیه أشیاء کثیرة لیست فیه ویتّهمه کثیر منهم بالزندقة، ولم یکن کذلک، وطایفة أخری لا یحبّونه ولا یسبّونه لما یعلمون من أنّه لم یکن زندیقاً کما تقوله الرافضة، ولما وقع فی زمانه من الحوادث الفظیعة، والأمور المستنکرة البشعة الشنیعة، فمن أنکرها قتل الحسین بن علی بکربلاء، ولکن لم یکن ذلک من علم منه، ولعلّه لم یرض به ولم یسؤه، وذلک من الأمور المنکرة جدّاً.
مردم در باره یزید بن معاویه چند گروه هستند: یک گروه از مردم شام که از نواصب هستند و او را دوست دارند و از او پیروی می‌کنند، گروهی دیگر اتهامات زیادی بر او وارد کرده و به او نسبت کفر و زندقه می‌دهند، اینان روافض (شیعیان) هستند، وحال آن‌که این چنین نبوده است. و گروه دیگر نه او را دوست دارند و نه سبّ و نفرینش می‌کنند، چون می‌دانند کافر و زندیق نیست آن‌گونه که شیعه گفته است، بلکه به جهت حوادث دردناک و کارهای بسیار زشتی که در زمان او اتفاق افتاد که زشت ترین آن کشتن حسین بن علی در کربلا بود، ولی او از این حادثه آگاه نبود و شاید به چنین کاری راضی نبود؛ زیرا جدّاً از کارهای بد و منکر بود.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۶، ص ۲۵۶.
و در نقلی دیگر می‌گوید:
وقد أورد ابن عساکر أحادیث فی ذم یزید بن معاویة کلها موضوعة لا یصح شی منها... قلت: یزید بن معاویة أکثر ما نقم علیه فی عمله شرب الخمر، وإتیان بعض الفواحش، فاما قتل الحسین فإنّه کما قال جدّه أبو سفیان یوم أحد لم یأمر بذلک ولم یسؤه. وقیل: إنّ یزید فرح بقتل الحسین أوّل ما بلغه، ثمّ ندم علی ذلک. فقال أبو عبیدة معمّر بن المثنی: إنّ یونس بن حبیب الجرمی حدّثه قال: لمّا قتل ابن زیاد الحسین ومن معه، بعث برؤوسهم إلی یزید، فسرّ بقتله أوّلاً وحسنت بذلک منزلة ابن زیاد عنده، ثمّ لم یلبث إلاّ قلیلاً حتّی ندم! فکان یقول: وما کان علیّ لو احتملت الأذی وأنزلته فی داری، وحکمته فیما یریده، وإن کان علیّ فی ذلک وکف ووهن فی سلطانی، حفظاً لرسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم، ورعایة لحقّه وقرابته، ثمّ یقول: لعن اللّه ابن مرجانة، فإنّه أخرجه واضطرّه، وقد کان سأله أن یخلّی سبیله، أو یأتینی، أو یکون بثغر من ثغور المسلمین حتّی یتوفّاه اللّه، فلم یفعل، بل، أبی علیه وقتله، فبغضنی بقتله إلی المسلمین، وزرع لی فی قلوبهم العداوة، فأبغضنی البرّ والفاجر بما استعظم الناس من قتلی حسیناً، مالی ولابن مرجانة، قبّحه اللّه وغضب علیه.
ابن عساکر روایات زیادی در مذمّت یزید آورده است که همه آن روایات ضعیف است، ولی من می‌گویم: بیشترین بدگویی‌ها در باره یزید شراب خواری او و انجام بعضی از اعمال ناشایست است، و اما قتل حسین به او ربطی نداشت، زیرا پس از کشته شدن حسین همان سخنی را که جدّش أبوسفیان در روز أُحُد گفت او هم بر زبان جاری کرد که نه فرمان به این قتل داد و نه به او ربطی داشت.
نقل شده است که یزید در ابتدای امر یعنی هنگامی که سرهای بریده شهدا را دید خوشحال شد اما پس از چندی پشیمان شد و اظهار نارضایتی کرد و گفت: اگر من بودم نمی‌گذاشتم فرزند مرجانه ـ عبید اللّه بن زیاد ـ حسین را بکشد، بلکه به احترام جدّش رسول خدا اگر چه آسیبی به سلطنت من هم می‌رسید او را احترام می‌کردم، سپس گفت: خدا لعنت کند پسر مرجانه را که باعث اخراج حسین از مدینه شد و او را مجبور کرد، با این‌که حسین به او گفته بود تا او را آزاد بگذارد، یا لااقل او را نزد من می‌آورد، یا به شهری از شهرهای مسلمانان می‌رفت و تا پایان زندگی در همان‌جا می‌ماند، اما چنین نکرد و بر او سخت گرفت تا او را به شهادت رساند، و مرا با این کار نزد مسلمانان بد نام کرد تا دشمنم بدارند و بذر کینه و دشمنی مرا در دل‌ها کاشت، تا آدمهای خوب و بد هر دو با من دشمنی کنند، خدا چهره پسر مرجانه را زشت کند و خشم خدا بر او باد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۵۴ و ۲۵۵.
دو نکته قابل توجّه:
سخن ابن کثیر و نقل او ملاحظه شد، آیا این سخنان برای هر منصفی قابل پذیرش می‌باشد؟
محورهای این نقل دو مطلب کاملا متضاد و غیر قابل جمع است.
۱ ـ خوشحالی و سرور یزید از دیدن سرهای شهدا.
۲ ـ پشیمانی و ندامت از داستان شهادت امام حسین علیه السلام.
خواننده این بخش از تاریخ حیران و سرگردان می‌پرسد:
آیا میشود بین این دو موضع متضادّ آشتی برقرار کرد؟
کسی که خوشحال میشود و رضایتش را از واقعه‌ای خونین همچون شهادت امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت ابراز میکند چگونه بدون گذشت زمان ابراز ناراحتی میکند؟
آیا این پشیمانی به جهت ترس از خدا و رسول بود، یا ترس از بد نامی و بی اعتقادی مردم به حکومت و سلب اعتقاد و اعتماد از او و دارو دسته‌اش؟
و سؤال دیگر این که: آیا این پشیمانی سودی هم برای یزید داشت؟
عجبا! که توجیه‌گر قهّار جنایات بنی امیّه یعنی: «ابن کثیر»، بازگشت محترمانه کاروان به اسارت گرفته شده را دلیل بر بی‌گناهی شخص یزید می‌داند و تلاش میکند تا او را بی گناه و تقصیر جلوه دهد.
تقبیح عمل یزید توسط بعضی از علمای اهل سنت:
خوشبختانه بر خلاف آنچه که از ابن تیمیّه و ابن کثیر و دیگران در توجیه جنایات یزید وجود دارد، بعضی از عالمان منصف اهل سنّت نه تنها اعمال یزید را تقبیح کرده‌اند، بلکه خوشنودی و رضایت او از شهادت امام حسین علیه السلام را موجب لعن و نفرین او دانسته‌اند.
تفتازانی در شرح العقاید النسفیّه می‌گوید:
والحقّ أنّ رضا یزید بقتل الحسین، واستبشاره بذلک، وإهانته أهل بیت الرسول ممّا تواتر معناه، لعنة اللّه علیه، وعلی أنصاره وأعوانه.
حق این است که رضایت یزید به قتل و شهادت حسین و خوشحالی او پس از شنیدن خبر آن و توهینش به اهل بیت رسول خدا(علیهم السلام) تواتر معنوی دارد و خبرش بسیار مشهور است، لعنت خدا بر او و یارانش باد.
مجلة تراثنا، مؤسسة آل البیت، ج ۵۰، ص ۲۲۰ به نقل از شرح العقاید النسفیة، ص ۱۸۱.
یافعی می‌نویسد:
واما حکم من قتل الحسین، أو أمر بقتله، ممّن استحلّ ذلک فهو کافر.
از جمله کسانی که کافر محسوب می‌شوند کسی است که حکم و یا امر به قتل حسین علیه السّلام نموده است.
شذرات من ذهب، ابن عماد حنبلی، ج۱، ص ۶۸.
ذهبی می‌نویسد:
کان (یزید) ناصبیّاً فظّاً غلیظاً، یتناول المسکر ویفعل المنکر، افتتح دولته بقتل الحسین، وختمها بوقعة الحرّة.
یزید ناصبی (دشمن علی علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام) و خشن و تند خو بود، شرب خمر می‌کرد و اعمال زشت انجام می‌داد، حکومتش را با کشتن و به شهادت رساندن حسین آغاز کرد و با حادثه خونین حرّه (قتل عام مردم مدینه) پایان بخشید.
شذرات من ذهب، ابن عماد حنبلی، ج۱، ص ۶۸.
آلوسی در تفسیر خود در باره جمله‌ای از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم می‌نویسد: منظور آن حضرت از این جمله، یزید و حکومت او بوده است:
«أعوذ بالله سبحانه من رأس الستین وإمارة الصبیان»، یشیر إلی خلافة یزید الطرید لعنه الله تعالی علی رغم أنف أولیایه لأنها کانت سنة ستین من الهجرة،
این جمله رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم: «پناه می‌برم به خدای سبحان از ابتدای سال شصت و حکومت بچه‌ها» این جمله اشاره دارد به خلافت یزید رانده شده که علی رغم محبت دوست دارانش خداوند او را لعنت کند. چرا که او در ابتدای سال شصت هجری حکومت می‌نمود.
تفسیر آلوسی، ج ۶، ص ۱۹۲.
و در جای دیگر آلوسی مفسر بزرگ اهل سنت در باره یزید می‌گوید:
وعلی هذا القول لا توقف فی لعن یزید لکثرة أوصافه الخبیثة وارتکابه الکبایر فی جمیع أیام تکلیفه ویکفی ما فعله أیام استیلایه بأهل المدینة ومکة فقد روی الطبرانی بسند حسن « اللهم من ظلم أهل المدینة وأخافهم فأخفه وعلیه لعنة الله والملایکة والناس أجمعین لا یقبل منه صرف ولا عدل»... وقد جزم بکفره وصرح بلعنه جماعة من العلماء منهم الحافظ ناصر السنة ابن الجوزی وسبقه القاضی أبو یعلی، وقال العلامة التفتازانی: لا نتوقف فی شأنه بل فی إیمانه لعنة الله تعالی علیه وعلی أنصاره وأعوانه، وممن صرح بلعنه الجلال السیوطی علیه الرحمة وفی تاریخ ابن الوردی.... وهذا کفر صریح فإذا صح عنه فقد کفر به ومثله تمثله بقول عبد الله بن الزبعری قبل إسلامه: لیت أشیاخی الأبیات، وأنا أقول: الذی یغلب علی ظنی أن الخبیث لم یکن مصدقا برسالة النبی صلی الله علیه وسلم وأن مجموع ما فعل مع أهل حرم الله تعالی وأهل حرم نبیه علیه الصلاة والسلام وعترته الطیبین الطاهرین فی الحیاة وبعد الممات وما صدر منه من المخازی لیس بأضعف دلالة علی عدم تصدیقه من إلقاء ورقة من المصحف الشریف فی قذر؛ ولا أظن أن أمره کان خافیا علی أجلة المسلمین،... ولو سلم أن الخبیث کان مسلما فهو مسلم جمع من الکبایر ما لا یحیط به نطاق البیان، وأنا أذهب إلی جواز لعن مثله علی التعیین ولو لم یتصور أن یکون له مثل من الفاسقین، والظاهر أنه لم یتب، واحتمال توبته أضعف من إیمانه، ویلحق به ابن زیاد. وابن سعد. وجماعة فلعنة الله عز وجل علیهم أجمعین، وعلی أنصارهم وأعوانهم وشیعتهم ومن مال إلیهم إلی یوم الدین ما دمعت عین علی أبی عبد الله الحسین،... ولا یخالف أحد فی جواز اللعن بهذه الألفاظ ونحوها سوی ابن العربی المار ذکره وموافقیه فإنهم علی ظاهر ما نقل عنهم لا یجوزون لعن من رضی بقتل الحسین رضی الله تعالی عنه، وذلک لعمری هو الضلال البعید الذی یکاد یزید علی ضلال یزید.
بنا بر این قول به خاطر کثرت أوصاف خبیثه یزید و ارتکاب گناهان کبیره‌ای که در طول أیام تکلیفش از او سر زد بالخصوص آنچه در أیام استیلاء و تسلطش بر أهل مدینه و مکه مرتکب گردید جای شک و تردیدی در لعن یزید باقی نمی‌ماند. طبرانی با سند حسن روایت میکند: «خدایا کسی را که به أهل مدینه ظلم کرد و آنها را ترساند تو نیز او را بترسان و بر او لعنت خود و تمام ملایکه و مردمانت را بر او فرو فرست لعنتی که هیچ دافع و مانعی از آن وجود نداشته باشد.» و گروهی از علماء از جمله حافظ ناصر السنه ابن جوزی و قبل از او قاضی أبو یعلی به کفر او و تصرح به لعن او جزم پیدا نموده بودند، و علامه تفتازانی در این باره می‌گوید: تکلیف یزید و ایمان او برای ما روشن است و هیچ شک و تردیدی در این باره نداریم لعنت خداوند متعال بر او و بر أنصار و أعوان یزید باد، و از کسانی که تصریح به لعن یزید نموده است جلال الدین سیوطی است و در تاریخ ابن وردی آمده است:... و این کفر صریحی برای یزید به حساب می‌آید و اگر این صحیح باشد در حقیقت او کافر است و مثل همین است تمثل یزید به قول عبد الله بن زبعری که قبل از اسلام سروده است و یزید آن را تکرار کرد: لیت أشیاخی ببدر شهدوا تا آخر ابیات.
به اعتقاد و نظر من و آنچه بیشتر به ذهنم می‌رسد این است که یزید شخص خبیثی بوده که هرگز به رسالت نبی اکرم صلی الله علیه و آله ایمان نداشته و آنچه که او بر أهل حرم خداوند تعالی و أهل حرم نبی اکرم علیه الصلاه و السلام و عترت طیبین و طاهرین او در زمان حیات و بعد از ممات و آنچه که از سییات و معاصی از او سر زد کمتر از این نیست که کسی ورقی از مصحف و قرآن کریم را در نجاست بیاندازد؛ و گمان نمی‌برم کارهایی که از یزید سرزده است بر هیچ یک از مسلمانان مخفی باشد...، و بر فرض هم که بپذیریم یزید خبیث، شخص مسلمانی بوده است، او مسلمانی بوده که آن‌قدر گناه کبیره مرتکب شده که در بیان نمی‌گنجد، و در نتیجه اعتقاد من متعیناً جواز لعن اوست و تصور نمی‌کنم شخص دیگری مانند یزید با این همه فسق یافت شود، و ظاهر این است که او تا آخر عمر خود توبه نکرده، و احتمال توبه او ضعیف‌تر از احتمال إیمان اوست، و در این احکام، ابن زیاد و ابن سعد و جمعی دیگر ملحق به یزید هستند. پس لعنت خداوند عز وجل بر همه آنها و أنصار و أعوان و پیروان او و هر کس که به آنها میل نموده و این لعنت تا روز قیامت و تا هر زمان که چشمی تا روز قیامت برای أبا عبد الله الحسین گریه می‌نماید بر او یزید باد،... و در جواز لعن با این ألفاظ و مانند این‌ها هیچ کس مخالفت ننموده مگر ابن عربی که قبلاً از آن سخن گفته شد... که او و بعضی از موافقین او لعن کسی را که راضی به قتل حسین باشد را جایز ندانسته‌اند، و به جانم سوگند این اعتقاد همان ضلالت و گمراهی دور از مسیر حقی است که بیش از ضلالت و گمراهی یزید است.
تفسیر آلوسی، ج ۲۶، ص ۷۴.
در ادامه این مباحث در بخشی جداگانه در رابطه با لعن یزید به طور مفصل بحث خواهد شد.
شیعه چه می‌گوید؟
شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام یزید بن معاویه را قاتل امام حسین علیه السلام دانسته و حتّی یک نفر هم در این موضوع تردید ندارد و بر این اعتقادش مستنداتی دارد که قابل ردّ و انکار نیست، از جمله اعتراف و شهادت ابن عبّاس.
ماجرای ابن عبّاس و یزید:
یکی از مخالفان خلافت یزید که خودش مدّعی خلافت و رهبری بود عبد اللّه بن زبیر است، از ابن عبّاس تقاضای بیعت کرد. ابن عباس تقاضای او را نپذیرفت، یزید پس از آگاهی از موضوع نامه‌ای به ابن عباس نوشت و در حقیقت آن را بیعت با خودش تلقّی کرد.
ابن عبّاس در جواب نامه‌ای نوشته است که محتوای آن جز محاکمه یزید و رسوایی وی چیز دیگری نیست.
یعقوبی مورّخ نامدار متن این نامه را این چنین آورده است:
من عبد اللّه بن عبّاس إلی یزید بن معاویة، اما بعد، فقد بلغنی کتابک بذکر دعاء ابن الزبیر إیّای إلی نفسه وامتناعی علیه فی الذی دعانی إلیه من بیعته، فإن یک ذلک کما بلغک، فلست حمدک أردت، ولا ودّک، ولکنّ اللّه بالذی أنوی علیم. وزعمت أنّک لست بناس ودّی فلعمری ما تؤتینا ممّا فی یدیک من حقّنا إلاّ القلیل، وإنّک لتحبس عنّا منه العریض الطویل، وسألتنی أن أحثّ الناس علیک وأخذلهم عن ابن الزبیر، فلا، ولا سروراً، ولا حبورا، وأنت قتلت الحسین بن علی، بفیک الکثکث، ولک الأثلب،... نسیت قتلک حسیناً وفتیان بنی عبد المطّلب، مصابیح الدجی، ونجوم الأعلام، غادرهم جنودک مصرعین فی صعید، مرمّلین بالتراب، مسلوبین بالعراء، لا مکفّنین، تسفی علیهم الریاح، وتعاورهم الذیاب، وتنشی بهم عرج الضباع، حتّی أتاح اللّه لهم أقواما لم یشترکوا فی دمایهم، فأجنوهم فی أکفانهم، وبی واللّه وبهم عززت وجلست مجلسک الذی جلست یا یزید،.... فلست بناس اطرادک الحسین بن علی من حرم رسول الله إلی حرم الله، ودسک إلیه الرجال تغتاله، فأشخصته من حرم الله إلی الکوفة، فخرج منها خایفا یترقب، وقد کان أعز أهل البطحاء بالبطحاء قدیما، وأعز أهلها بها حدیثا، وأطوع أهل الحرمین بالحرمین لو تبوأ بها مقاما واستحل بها قتالا، ولکن کره أن یکون هو الذی یستحل حرمة البیت وحرمة رسول اللّه...»
نامه‌ات که در آن نوشته بودی من دعوت پسر زبیر برای بیعت با او رد کرده‌ام را خواندم، امتناع من نه به جهت خوش آمدن و دوستی با تو است، تو کسی هستی که حقوق ما را ضایع کرده‌ای و از من خواسته‌ای تا مردم را برای بیعت با تو ترغیب و تشویق کنم و از فرزند زبیر دوری نمایم، چنین کاری امکان ندارد، زیرا تو قاتل حسین بن علی علیه السلام هستی، دهانت پر از خاک باد، تو آمیخته به همه زشتی‌هایی،....آیا به قتل رساندن حسین و فرزندان عبد المطّلب را فراموش کرده‌ای، کسانی که چراغ‌های روشن و ستارگان هدایت بودند، سربازانت آنان را به خاک و خون کشیدند و بدن‌های آنان را بدون غسل و کفن رها کردند تا افرادی که در قتل آنان شرکت نداشتند آنان را دفن نمودند،....ای یزید فراموش نکرده‌ام که تو حسین را از حرم خدا به کوفه کشاندی و او هراسناک حرم خدا را ترک کرد، کسی که عزیزترین و بزرگوارترین اهل حرم بود و....
تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۷ تا ۲۴۹.
ملاحظه می‌کنید شخصیّتی همانند: ابن عباس، یزید را نه تنها بر قتل امام حسین علیه السلام سرزنش میکند، بلکه به نوعی محکمه تاریخی تشکیل می‌دهد و او را از نشستن بر مسند خلافت با وجود ارتکاب اعمالی این چنین تقبیح میکند.
نقلی دروغین از ابن عباس:
جالب است که در برابر سند و نقل تاریخی پیشین، عدّه‌ای سعی کرده‌اند تا نقل دیگری را جعل کرده تا به این‌وسیله آبروی خود و یزید را حفظ کنند؛ اما غافل از این که شهرت تاریخی ننگ یزید با این توجیهات سرد‌تر از یخ، محو شدنی نیست.
و آن نقل این است:
لمّا قدم ابن عباس وافداً علی معاویة رضی اللّه عنه، أمر معاویة ابنه یزید أن یأتیه - أی أن یأتی ابن عباس - فأتاه فی منزله، فرحّب به ابن عباس وحدّثه، فلمّا خرج، قال ابن عباس: إذا ذهب بنو حرب ذهب علماء الناس.
ابن عبّاس به دیدن معاویه رفت، به پسرش یزید دستور داد تا از ابن عباس دیدن کند، یزید به محل سکونت ابن عباس رفت، ابن عباس یزید را احترام کرد و با وی هم سخن شد، پس از بیرون رفتن یزید گفت: وقتی که فرزندان حرب (جدّ معاویه) از بین رفتند دانشمندان هم نابود خواهند شد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۲۸ و ۲۲۹ ـ تاریخ دمشق، ج ۶۵، ص ۴۰۳ و ۴۰۴.
کنایه از آن که اینان پاسداران علم و حامیان و صاحبان فکر و اندیشه هستند.
و حال آن که تفسیر واقعی این سخن ذمّ یزید است نه مدح او، زیرا نه تنها کنایه، بلکه تصریح دارد به این که فرزندان «حرب» اساس دین و دیانت و دانش را تا وقتی که باقی باشند نابود خواهند کرد.
و از طرفی با حدیثی که ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است منافات دارد، زیرا او ناراحتی رسول اللّه صلی الله علیه و آله را با چشم خود دیده است که آن حضرت بالا رفتن بنو امیه را بر منبرش نتوانست تحمل کند:
أخرج ابن أبی حاتم وابن مردویه والبیهقی فی (الدلایل) وابن عساکر عن سعید بن المسیب، قال: رأی رسول اللّه صلی الله علیه و آله بنی أمیّة علی المنابر، فساءه ذلک.
رسول اللّه صلی الله علیه و آله دید که بنی أمیّه از منبر‌ها بالا می‌روند، و آن حضرت از دیدن این صحنه ناراحت شدند.
الدر المنثور، ج ۴، ص ۱۹۱.
فخر رازی در توضیح متن فوق می‌گوید:
وهذا قول ابن عباس فی روایة عطاء.
این سخن در روایت عطاء، قول ابن عباس می‌باشد.
تفسیر فخر رازی، ج۱۰، ص ۲۳۸.
فرمان یزید به قتل نماینده امام حسین علیه السلام:
طبری مورّخ صاحب نام، متن سخنرانی نعمان بن بشیر که به تعبیر او آدمی صلح جو بود را نقل میکند که در بین سخنانش شخصی به نام عبد اللّه بن مسلم بن سعید حضرمی، از هم پیمانان بنی أمیّه و از هواداران آنان بلند میشود و او را ترسو و ضعیف توصیف میکند و از او می‌خواهد تا نسبت به فرستاده امام حسین علیه السلام(مسلم بن عقیل) سخت‌گیر باشد. و همو اوّلین کسی است که برای یزید، نامه نوشت و از او خواست تا فردی قدرتمند و سخت‌گیر را به فرمانداری کوفه منصوب کند.
عبید اللّه بن زیاد به دستور یزید فرماندار کوفه و بصره شد تا یکی از دو کار را انجام دهد، یا مسلم را دستگیر کند یا او را به قتل رساند.
وکتب (عبد اللّه بن مسلم بن سعید الحضرمی) إلی یزید بن معاویة: اما بعد فإنّ مسلم بن عقیل قد قدم الکوفة فبایعته الشیعة للحسین بن علیّ، فإن کان لک بالکوفة حاجة فابعث إلیها رجلاً قویًّا ینفذ أمرک ویعمل مثل عملک فی عدوّک فإنّ النعمان بن بشیر رجل ضعیف أو هو یتضعّف. فکان أوّل من کتب إلیه.
سپس افراد دیگری هم نامه نوشتند، تا این‌که نامه‌ها به دست یزید رسید، پس از گذشت دو روز از رسیدن نامه‌ها، با «سرجون» مشورت کرد و از او خواست تا هم‌فکری کند.
«سرجون» گفت: پدرت معاویه شخصی را مأمور کوفه کرد که تو از او خشنود نیستی، نامه پدرش را نشانش داد که قبل از مرگ برای عبید اللّه بن زیاد نوشته است، با دیدن نامه تسلیم شد و فرمانداری بصره را هم به کوفه اضافه نمود و به ابن زیاد دستور داد مسلم بن عقیل را یا دستگیر کند و یا سرش را برایش بفرستد.
ثمّ کتب إلیه عمارة بن عقبة بنحو من کتابه ثمّ کتب إلیه عمر بن سعد بن أبی وقّاص بمثل ذلک، قال هشام، قال عوانة: فلمّا اجتمعت الکتب عند یزید لیس بین کتبهم إلاّ یومان، دعا یزید بن معاویة سرجون مولی معاویة، فقال: ما رأیک؟ فإنّ حسیناً قد توجّه نحو الکوفة ومسلم بن عقیل بالکوفة یبایع للحسین وقد بلغنی عن النعمان ضعف وقول سیّی وأقرأه کتبهم فما تری، من أستعمل علی الکوفة؟
وکان یزید عاتباً علی عبید اللّه بن زیاد، فقال سرجون: أرأیت معاویة لو نشر لک أکنت آخذاً برأیه؟ قال: نعم، فأخرج عهد عبید اللّه علی الکوفة، فقال: هذا رأی معاویة ومات، وقد أمر بهذا الکتاب، فأخذ برأیه، وضمّ المصرین إلی عبید اللّه وبعث إلیه بعهده علی الکوفة، ثمّ دعا مسلم بن عمرو الباهلی وکان عندهّ فبعثه إلی عبید اللّه بعهده إلی البصرة، وکتب إلیه معه: اما بعد فإنّه کتب إلیّ شیعتی من أهل الکوفة یخبروننی أنّ ابن عقیل بالکوفة یجمع الجموع لشقّ عصا المسلمین فسر حین تقرأ کتابی هذا، حتّی تأتی أهل الکوفة، فتطلب ابن عقیل کطلب الخرزة حتّی تثقفه، فتوثقه أو تقتله، أو تنفیه والسلام.
تاریخ طبری، ج ۴، ص۲۶۴ و ۲۶۵.
در سند ذیل ابن کثیر می‌نویسد:
کتب یزید إلی ابن زیاد: إذا قدمت الکوفة فاطلب مسلم بن عقیل فإن قدرت علیه فاقتله أو أنفه، وبعث الکتاب مع العهد مع مسلم بن عمرو الباهلی، فسار ابن زیاد من البصرة إلی الکوفة، فلمّا دخل، دخلها متلثّماً بعمامة سوداء، فجعل لا یمرّ بملأ من الناس إلاّ قال: سلام علیکم. فیقولون: وعلیکم السلام مرحباً بابن رسول اللّه - یظنّون أنّه الحسین، وقد کانوا ینتظرون قدومه - وتکاثر الناس علیه، ودخلها فی سبعة عشر راکباً، فقال لهم مسلم بن عمرو من جهة یزید: تأخّروا، هذا الأمیر عبید اللّه بن زیاد، فلمّا علموا ذلک علتهم کآبة وحزن شدید، فتحقّق عبید اللّه الخبر.
... به ابن زیاد دستور می‌دهد: وقتی که وارد کوفه شدی مسلم بن عقیل را پیدا کن و او را به قتل برسان.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص ۱۶۴.
نامه یزید به ابن زیاد در به کار گرفتن خشونت در مقابله با امام حسین علیه السلام:
قال الزبیر بن بکّار: حدّثنی محمّد بن الضحّاک عن أبیه، قال: کتب یزید إلی ابن زیاد: إنّه قد بلغنی أنّ حسیناً قد سار إلی الکوفة، وقد ابتلی به زمانک من بین الأزمان، وبلدک من بین البلدان، وابتلیت أنت به من بین العمّال، وعندها تعتق أو تعود عبداً کما ترقّ العبید وتعبد، فقتله ابن زیاد وبعث برأسه إلیه.
شنیده‌ام حسین به کوفه نزد تو آمده است، و از بین زمان‌ها و شهرها و از میان کارگزاران، تو و شهرت گرفتار او شده است، بنا بر این یا باید او را رها کنی یا همانند بردگان اسیرش کنی و روانه پایتخت نمایی.
ابن زیاد مطابق این دستور آن حضرت را به شهادت رساند و سر مبارکش را نزد یزید فرستاد.
البدایه والنهایه، ابن کثیر، ج ۸، ص ۱۷۸.
اسناد تاریخی در فرمان قتل امام حسین علیه السلام
این اسناد تاریخی فرمان مستقیم یزید بن معاویه را در قتل امام حسین علیه السلام و کشتار همراهان آن حضرت ثابت میکند.
نامه یزید به ولید بن عتبه و فرمان قتل امام حسین علیه السلام:
اگر چه در این زمینه بحث مفصل و مبسوطی در ادامه مباحث ذکر می‌گردد، لکن در این قسمت به مناسبت چند نمونه را ذکر می‌نماییم:
ذهبی می‌نویسد:
خرج الحسین إلی الکوفة، فکتب یزید إلی والیه بالعراق عبید الله بن زیاد: إن حسینا صایر إلی الکوفة، وقد ابتلی به زمانک من بین الأزمان، وبلدک من بین البلدان، وأنت من بین العمال، وعندها تعتق أو تعود عبدا. فقتله ابن زیاد وبعث برأسه إلیه.
حسین به سوی کوفه، عزیمت نمود. از این رو یزید به والی و حاکم عراق عبید الله بن زیاد نوشت: حسین به سوی کوفه عازم است، و او از میان شهرها سرزمین تو را انتخاب کرده که هم‌زمان با ایام و دوران حکومت توست، او تو از میان عمال و گارگزاران برای این کار برگزیده شده‌ای پس لازم یا خود را آزاد سازی یا به بردگی و غلامی درآیی و از این‌رو بود که ابن زیاد حسین را کشت و سر او را برای یزید فرستاد.
و نیز سیوطی می‌نویسد:
فکتب یزید إلی والیه بالعراق، عبید الله بن زیاد بقتاله.
یزید به عبید الله بن زیاد والی و فرماندار خود در عراق، دستور قتال و جنگیدن با حسین را صادر کرد.
تاریخ الخلفاء، ص ۱۹۳، چاپ دار الفکر سال ۱۳۹۴ هـ. بیروت.
در گزارشی دیگر این‌گونه آمده است:
من عبد اللّه یزید أمیر المؤمنین إلی الولید بن عتبة، اما بعد، فإذا ورد علیک کتابی هذا فخذ البیعة ثانیاً علی أهل المدینة بتوکید منک علیهم، وذر عبد اللّه بن الزبیر فإنّه لن یفوتنا ولن ینجو منّا أبداً ما دام حیّاً، ولیکن مع جوابک إلیّ رأس الحسین بن علیّ، فإن فعلت ذلک فقد جعلت لک أعنّة الخیل، ولک عندی الجایزةّ والحظّ الأوفرّ والنعمة واحدة والسلام.
قال: فلمّا ورد الکتاب علی الولید بن عتبة وقرأه تعاظم ذلک، وقال: لا واللّه، لا یرانی اللّه قاتل الحسین بن علیّ!، وأنا [لا] أقتل ابن بنت رسول اللّه صلی الله علیه و آله ولو أعطانی یزید الدنیا بحذافیرها.
یزید به ولید بن عتبه نوشت: با رسیدن نامه، مجدّداً از مردم مدینه بیعت بگیر، و به عبد اللّه بن زبیر کاری نداشته باش او را رها کن؛ چون او در دسترس است و فرار نمی‌کند، جواب این نامه را همراه با سر حسین می‌خواهم، اگر چنین کردی جایزه و پاداش خوبی نزد من داری.
ولید با خواندن نامه تعجّب کرد و گفت: نه به خدا قسم، خدا مرا قاتل حسین قرار ندهد، اگر یزید تمام دنیا را به من بدهد، هرگز فرزند دختر رسول خدا را نخواهم کشت.
کتاب الفتوح، أحمد بن أعثم کوفی، ج ۵، ص ۱۸.
آنچه ملاحظه نمودید بخش اندکی از مدارک و گزراش‌های تاریخی بود که ثابت میکند فرمان مستقیم یزید و اطلاع و آگاهی او حادثه خونین کربلا را به وجود آورد. و تفصیل آن در ادامه می‌آید. «إن شاء الله تعالی»
و کسانی که تلاش می‌کنند تا این ننگ تاریخی را از زندگی سیاسی یزید پاک کنند سخت در اشتباه می‌باشند.
نارضایتی یزید از کشته شدن امام حسین علیه السلام افسانه یا واقعیت؟
همان‌گونه که اشاره شد گروهی در گذشته و حال تلاش می‌کنند تا با تحریف حقایق تاریخی بی گناهی یزید را ثابت کنند.
اما داستان روبرو شدنش با سرهای بریده و اسیران اهل بیت علیهم السلام واقعیّت را به روشنی اثبات میکند.
به نقل تاریخی ذیل توجّه کنید:
عن أبی مخنف قال: حدّثنی أبو حمزة الثمالی عن عبد اللّه الثمالی عن القاسم بن بخیت قال: لما أقبل وفد أهل الکوفة برأس الحسین دخلوا مسجد دمشق فقال لهم مروان بن الحکم: کیف صنعتم؟ قالوا: ورد علینا منهم ثمانیة عشر رجلاً فأتینا واللّه علی آخرهم، وهذه الرؤوس والسبایا فوثب مروان فانصرف وأتاهم أخوه یحیی بن الحکم فقال: ما صنعتم؟ فأعادوا علیه الکلام، فقال: حجبتم عن محمّد یوم القیامة لن أجامعکم علی أمر أبداً ثمّ قام فانصرف، ودخلوا علی یزید فوضعوا الرأس بین یدیه، وحدّثوه الحدیث، قال فسمعت دور الحدیث هند بنت عبد اللّه بن عامر بن کریز، وکانت تحت یزید بن معاویة، فتقنعت بثوبها، وخرجت فقالت:یا أمیر المؤمنین! أرأس الحسین بن فاطمة بنت رسول اللّه؟ قال:نعم، فاعولی علیه وحدی علی ابن بنت رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم، وصریحة قریش عجّل علیه ابن زیاد فقتله، قتله اللّه، ثمّ أذن للناس فدخلوا والرأس بین یدیه، ومع یزید قضیب فهو ینکت به فی ثغره، ثمّ قال: إنّ هذا وإیّانا کما قال الحصین بن الحمام المری:
یفلّقن هاما من رجال أحبّة***إلینا وهم کانوا أعقّ وأظلما
قال: فقال رجل من أصحاب رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم یقال له: أبو برزة الأسلمی: أتنکت بقضیبک فی ثغر الحسین؟ اما لقد أخذ قضیبک من ثغره مأخذاً لربما رأیت رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم یرشفه، اما إنّک یا یزید! تجی یوم القیامة وابن زیاد شفیعک ویجی هذا یوم القیامة ومحمّد صلّی اللّه علیه وسلّم شفیعه، ثمّ قام فولّی.
گروهی که همراه اسیران کربلا از کوفه به شام آمده بودند پس از ورود به شهر، سر بریده امام حسین را به مسجد دمشق بردند.
مروان حکم گفت: چه کار کردید؟ گفتند: هیجده نفر از مردان بنی هاشم به میدان آمدند و ما هیچ‌یک را زنده نگذاشتیم، این هم سرهای بریده و اسیران آنان، مروان ناراحت شد و مجلس را ترک کرد.
برادرش یحی بن حکم همین سؤال را پرسید و همان جواب را شنید، ولی او در جواب گفت: در قیامت بین خودتان و محمّد پرده افکندید، من هیچ‌گاه با شما در کاری همراهی نخواهم کرد، سپس حرکت کرد و رفت.
اسیران و سرهای بریده را نزد یزید بردند و او را از آنچه اتفاق افتاده بود آگاه کردند، هند دختر عبد اللّه بن عامر بن کریز، همسر یزید وقتی که گزارش شهادت و اسارت اهل بیت را شنید از حرمسرا بیرون آمد و وارد مجلس یزید شد و با دیدن سر بریده امام حسین ندبه و نوحه سر داد.
سپس یزید دستور داد مردم وارد قصرش شوند تا فتح و پیروزی بزرگش را تماشا کنند، سر بریده را مقابلش گذاشته بود و با چوب به دندان‌های امام اشاره می‌کرد، یکی از اصحاب پیامبرصلی الله علیه و آله به نام أبو برزه اسلمی که در مجلس حاضر بود اعتراض کرد و گفت: چوب را از لب و دندان‌های حسین بردار که من خودم دیدم رسول خدا لب‌های حسین را می‌بوسید، ای یزید قیامت خواهد آمد و شفیع تو ابن زیاد خواهد بود و شفیع حسین جدّش پیامبر خدا.
تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۵۵ و ۳۵۶ ـ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۲، ص۸۵ ـ مقتل الحسین(علیه السلام)، أبو مخنف أزدی، ص۲۱۹ و ۲۲۰ ـ الکامل فی التاریخ، ابن الأثیر، ج ۴، ص۸۵ ـ أسد الغابة، ابن الأثیر، ج ۲، ص۲۱ ـ الوافی بالوفیات، صفدی، ج ۱۲، ص۲۶۴.
و مورّخان نقل کرده‌اند که یزید هنگام جسارت به سر مبارک امام حسین علیه السلام شعر ابن زبعری را که در جنگ أُحُد و به تلافی شکست جنگ بدر خوانده بود زمزمه می‌کرد.
ابن کثیر می‌گوید:
فقد اشتهر عنه أنّه لمّا جاءه رأس الحسین علیه السلام جمع أهل الشام وجعل ینکت رأسه بالخیزران وینشد أبیات ابن الزبعریّ المشهورة:
لیت أشیاخی ببدر شهدوا*** جزع الخزرج من وقع الأسل
فأهلّوا واستهلّوا فرحاً***ثمّ قالوا: یا یزید لا تشل
قد قتلنا القوم من ساداتهم***وعدلناه ببدر فاعتدل
ابن زبعری در أُحُد آرزو کرد که ای کاش پیران ما که در بدر کشته شدند اینجا حاضر بودند و می‌دیدند که ما انتقام آنان را از محمّد و یارانش گرفتیم.
یزید در این اشعار، حسین و فرزندان علی و فاطمه و مسلمانان واقعی را به سران کفر در جنگ‌های صدر اسلام تشبیه میکند، و در حقیقت کفر خودش را ثابت میکند.
قال ابن کثیر - بعد إیراد الأبیات -: فهذا إن قاله یزید بن معاویة فلعنة الله علیه ولعنة اللاعنین، وإن لم یکن قاله فلعنة الله علی من وضعه علیه لیشنع به علیه.
ابن کثیر پس از نقل سخنان یزید و اشعارش می‌گوید: اگر این سخنان را یزید بن معاویه گفته است، لعنت خدا و لعنت همه لعنت کنندگان بر او باد.
و اگر او نگفته است لعنت خدا بر آنانی باد که با ساختن این داستان قصد بد نام کردنش را داشته اند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۰۹.
این سخن ابن کثیر پس از دفاع جانانه او از یزید بن معاویه است که در حقیقت نوعی انکار خواندن آن توسّط یزید است، چون او بیرق دفاع از یزید را به این جهت به دوش گرفته است که او دشمن خاندان پیامبر و قاتل حسین بن علی و خوشنود از اسارت خاندان علی بود، و لذا سراسر آثار او مملوّ است از دفاع از دشمنان اهل بیت(علیهم السلام) و انکار زشتی‌های دشمنان آنان، و کوچک‌ترین دفاعی از خاندان رسول دیده نمی‌شود.
طبری نیز پس از نقل این اشعار و قصّه می‌گوید:
فقال: (یعنی یزید) مجاهراً بکفره ومظهرا لشرمه: ثمّ قال الطبری - بعد ذکر الأبیات - هذا هو المروق من الدین، وقول من لا یرجع إلی اللّه ولا إلی دینه ولا إلی کتابه ولا إلی رسوله ولا یؤمن باللّه
یزید کفر و شرکش را اظهار و آشکار کرده است، زیرا این سخنان بیانگر خارج شدن از دین است و سخن کسی است که به خدا و دین او و کتاب و رسولش باز نمی‌گردد و به خدا ایمان ندارد.
تاریخ طبری، ج ۸، ص ۱۸۷ و ۱۸۸.
ابو اسحاق اسفراینی متوفّای ۴۱۸، و از دانشمندان شافعی مذهب، پس از اشاره به خطبه امام سجّاد علیه السلام در مسجد جامع دمشق و به نقل از امام صادق علیه السلام که صدای گریه مردم در بین خطبه امام بلند شد به گونه ای که یزید احساس خطر کرد و لذا به مردم حاضر گفت: «أتظنّون أنّی قتلت الحسین؟ فلعن اللّه من قتله، إنّما قتله عبید اللّه بن زیاد عاملی علی البصرة».
شما گمان می‌کنید من حسین را کشتم، خدا قاتلش را لعنت کند، قاتل او ابن زیاد نماینده من در بصره است.
سپس دستور داد تا کسانی را که همراه سرهای بریده آمده بودند احضار کنند، به شَبَث بن رِبعی گفت: «ویلک أنا أمرتک بقتل الحسین؟ فقال: لا، لعن اللّه قاتله»، وای بر تو آیا من حسین را کشتم؟ گفت: نه، خدا قاتلش را لعنت کند، پس از او از تک تک افراد پرسید، تا نوبت به حصین بن نُمَیر رسید، او در جواب گفت: آیا دوست داری تا قاتلش را معرفی کنم؟ گفت: آری، گفت: در امانم؟ گفت: آری، در امانی. گفت: قاتل حسین تو هستی.
نور العین فی مشهد الحسین، ص ۷۰ و ۷۱.
آیا باز هم جایی برای توجیه و انکار باقی می‌ماند؟
البتّه کسانی که بیماری‌های دل، یافتن حقیقت را از آنان گرفته است، در توجیه این گزارش‌های تاریخی می‌گویند:
نویسنده، شیعی مذهب است، و یا این که در سند راوی شیعی وجود دارد، که همین جرم بزرگ کافی است.
ولی سخن ما با این گروه این است که:
آیا از مورّخان و نویسندگان توجیه‌گر زمان سلطه بنو امیّه این انتظار وجود داشت تا حوادثی از این قبیل که جز ننگ تاریخی را برای آنان به همراه نداشت ثبت کنند؟
۲ ـ قتل و کشتار مردم مدینه (حادثه حرّة)
دوّمین حادثه شوم در خلافت و حکومت یزید بنا به گفته سعید بن مسیّب، هتک حرمت حرم پیامبر و کشتار مردم مدینه یعنی همان حادثه حرّه بود.
والثانیة: استبیح حرم رسول اللّه صلی الله علیه و آله وانتهکت حرمة المدینة
حرم رسول اللّه صلی الله علیه و آله مباح شمرده شد و حرمت شهر مدینه هتک گردید.
قداست مدینه:
شهر مدینه که به یثرب و پس از هجرت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله به «مدینة الرسول» شهرت یافت از شهرهایی است که در نقشه جغرافیایی جهان جایگاه ویژه‌ای دارد و دنیا به دیده احترام به آن می‌نگرد، زیرا این عزّت و عظمت را به جهت نام شخصیّتی بلند آوازه که پایه گذار تمدّن و فرهنگی بی مانند بود به دست آورده است.
این شخصیّت بزرگ و بی همتا آخرین پیامبر از سلسله پیامبران بزرگ الهی است، که در دعوتش جز خوبی و زیبایی، سعادت و پیشرفت، گسترش توحید و خداپرستی، رفاه و آرامش چیز دیگری نخواست.
علاوه بر موقعیّت جغرافیای طبیعی و اقلیمی، از نظر جغرافیای دینی و مذهبی نیز ویژه است؛ چرا که:
اوّلاً: بزرگترین پایگاه دعوت و نشر اسلام پس از مکه است و حتّی میشود گفت: گسترش اسلام مرهون شهر مدینه است.
ثانیاً: وجود مقبره پیامبر گرامی و خاندان آن حضرت دل‌های میلیون‌ها انسان معتقد و ارادتمند را متوجّه آنجا کرده است.
ثالثاً: بیشترین حوادث تاریخ اسلام یا در همین سرزمین اتفاق افتاده است، و یا در رابطه با این شهر و سرزمین بوده است.
لذا با توجّه به نکات فوق در اهمیّت و عظمت این شهر باید گفت: شهر مدینه نه تنها در جغرافیای جهان بزرگی و عظمتی خاصّ دارد، بلکه در جغرافیای دل‌های مشتاقان و متدیّنان بیشترین عظمت را به خود اختصاص داده است.
مدینه از نگاه پیامبر:
زندگی ده ساله پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در شهر مدینه و گسترش دعوت آن حضرت از این شهر به دیگر نقاط جهان آن روز نوعی وابستگی برای آن حضرت به این شهر ایجاد کرده بود، به همین جهت برای این شهر و مردم آن احترامی خاصّ قایل بود که در سخنان آن حضرت مشاهده میشود.
در این قسمت برای نمونه به چند حدیث از فرمایشات گهربارشان اشاره می‌کنیم:
۱ ـ عن رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم أنّه قال: «اللّهمّ من ظلم أهل المدینة وأخافهم فأخفه، وعلیه لعنة اللّه والملایکة والناس أجمعین، لا یقبل اللّه منه صرفاً ولا عدلاً».
(ترجمه قبلا آمده است)
المعجم الکبیر، طبرانی: ج ۷، ص ۱۴۴، رقم ۶۶۳۶.
و در نقلی دیگر و به سندی دیگر آورده است:
قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم: من أخاف أهل المدینة أخافه اللّه عزّ وجلّ یوم القیامة، ولعنه، وغضب علیه، ولم یقبل منه صرفاً، ولا عدلاً.
بار خدایا، هر کس به مردم مدینه ستم روا دارد یا آنان را بترساند، تو آنان را بترسان، و بر اوست لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم، و در روز قیامت خداوند نه از او چیزی که عذاب را دور کند و نه بلا گردانی را می‌پذیرد.
مصدر سابق، رقم ۶۶۳۷..
ورواه الطبرانی أیضاً فی الأوسط والکبیر عن عبادة بن الصامت بإسناد جیّد.
در این حدیث تقاضای پیامبر اکرم از درگاه حضرت حقّ، حفظ و نگهداری شهر مدینه و مردم آن است، و برای کسانی که متعرّض این شهر و مردم آن شوند عذاب و نفرین الهی و فرشتگان و مردم را در خواست فرموده است، و امّتش را از آزار و اذیّت آن و ساکنان آن بر حذر نموده است که در حقیقت قداست شهر و عظمت آن را بیان میکند.
آیا پس از آن حضرت، حرمت شهر و ساکنان مسلمان آن محفوظ ماند؟
پاسخ این سؤال با تاریخ است.
۲ ـ أخرج الطبرانی فی المعجم الکبیر عن عبد اللّه بن عمرو، أنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله قال: «من آذی أهل المدینة آذاه اللّه، وعلیه لعنة اللّه والملایکة والناس أجمعین، لا یقبل منه صرف ولا عدل».
هر کس مردم مدینه را اذیّت کند خدا او را اذیّت خواهد کرد و بر اوست لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم و در روز قیامت خداوند نه از او چیزی که عذاب را دور کند و نه بلا گردانی را می‌پذیرد.
الترغیب والترهیب، ج ۲، ص ۲۴۱.
۳ - وروی السنایی من حدیث السایب بن خلاّد رفعه: «من أخاف أهل المدینة ظالماً لهم أخافه اللّه، وکانت علیه لعنة اللّه»
کسی که أهل مدینه را از روی ظلم بترساند خداوند او را خواهد ترساند و لعنت خداوند بر او باد.
فتح الباری، ج ۴، ص۹۴. الحدیث ولابن حبان نحوه من حدیث جابر..
در حدیث بعد مجازات سنگین تر بیان شده است.
۴ - حدّثنا ابن أبی عمر، حدّثنا مروان بن معاویة، حدّثنا عثمان بن حکیم الأنصاری، أخبرنی عامر بن سعد بن أبی وقاص، عن أبیه،: أنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم قال: ثمّ ذکر مثل حدیث ابن نمیر وزاد فی الحدیث «ولا یرید أحد أهل المدینة بسوء إلاّ أذابه اللّه فی النار ذوب الرصاص أو ذوب الملح فی الماء».
فرمود: هر کس قصد آزار مردم مدینه را داشته باشد خداوند همانند ذوب شدن سُرب، او را در آتش ذوب خواهد کرد، یا فرمود: همانند ذوب شدن نمک در آب.
صحیح مسلم، ج ۲، ص۹۹۲، رقم ۱۳۶۳.
این کلمات گهر بار اندکی بود از احادیث بی شمار در باره مدینه و شهر مدینه، که بیانگر حرمت و عزّت شهر و مردم آن در نگاه پیامبر است.
سؤال این است که: آیا این حرمت رعایت شد و مدّعیان خلافت و جانشینی آن حضرت به این توصیه ها عمل کردند؟
قال الامام أحمد: ألیس قد أخاف أهل المدینة؟
أحمد بن حنبل می‌گوید: آیا یزید مردم مدینه را نترساند؟
الردّ علی المتعصّب العنید، ص ۶۱.
۵ ـ أحمد حنبل از انس بن عیاض از یزید بن خصیفة، از عطاء بن یسار، از سایب بن خلاّد از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل میکند که فرمود: «من أخاف أهل المدینة ظلماً أخافه اللّه وعلیه لعنة اللّه والملایکة والناس أجمعین، لا یقبل اللّه منه یوم القیامة صرفاً ولا عدلاً».
کسی که أهل مدینه را از روی ظلم بترساند خداوند او را می‌ترساند و بر اوست لعنت خدا و ملایکه و همه مردمان، و خداوند در روز قیامت از او هیچ توجیهی را نمی‌پذیرد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۴ ـ مسند أحمد، ج ۴، ص۵۵.
بخاری در کتاب صحیحش از حسین بن حریث، از فضل بن موسی، از جعید، از عایشة دختر سعد بن أبی وقّاص از پدرش نقل میکند که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: «لا یکید أهل المدینة أحد إلاّ انماع کما ینماع الملح فی الماء».
صحیح بخاری، کتاب فضایل المدینة، ج ۷ رقم ۱۸۷۷ ـ فتح الباری، ج ۴، ص۹۴ـ البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۴.
همین حدیث را مسلم با دو سند متفاوت و عبارات مختلف آورده است.
ماجرای تلخ و خونین حرّه:
در سال ۶۳ از هجرت مردم مدینه پس از بازگشت نمایندگانشان از شام و دیدار با یزید و مشاهده اعمال ناشایست او از جمله بی اعتنایی به واجبات و آلودگی به گناهان، بیعت با یزید را لغو و والی و نماینده‌اش را از حکومت عزل و با عبد اللّه بن حنظله بیعت کردند.
پس از انتشار این خبر در شهر شام و آگاهی یزید از بیعت مردم مدینه با عبد اللّه بن حنظله، لشکری را به فرماندهی مسلم بن عقبه برای سرکوب مردم آن شهر فرستاد، که در مباحث آینده به اهمّ جنایات یزید در این لشکر کشی اشاره خواهیم نمود.
حرّه چیست؟
در اطراف شهر مدینه زمین‌هایی است که از سنگ‌های سیاه و نوک تیز پوشید شده است.
ابن اثیردر توضیح حرّه می‌گوید:
یوم الحرّة یوم مشهور فی الإسلام أیّام یزید بن معاویة لمّا انتهب المدینة عسکره من أهل الشام الذی ندبهم لقتال أهل المدینة من الصحابة والتابعین وأمّر علیهم مسلم بن عقبة المزی فی ذی الحجّة سنة ثلاث وستّین وعقیبها هلک یزید، والحرّة هذه أرض بظاهر المدینة بها حجارة سود کثیرة وکانت الوقعة بها.
داستان حرّه در تاریخ اسلام مشهور است و آن همان حادثه‌ای است که لشکریان شام به امر یزید در ذی حجّه سال ۶۳ که به هلاکت خود او نیز منتهی شد، شهر مدینه را غارت کردند و صحابه و تابعان را کشتند، و حرّه زمین‌های است در اطراف مدینه که پوشیده از سنگ‌های سیاه و نوک تیز است.
النهایة فی غریب الحدیث، ج ۱، ص۳۵۱.
ذهبی می‌گوید:
هی حرّة واقع شرقیّ المدینة المنورّة، وفیها کانت الوقعة المشهورة، یقول فیها ابن حزم فی کتابه جوامع السیرة ص ۳۵۷ ما نصّه: أغزی یزید الجیوش إلی المدینة حرم رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم، وإلی مکّة حرم اللّه تعالی، فقتل بقایا المهاجرین والأنصار یوم الحرّة، وهی أیضاً أکبر مصائب الإسلام وخرومه، لأنّ أفاضل المسلمین وبقیّة الصحابة، وخیار المسلمین من جلّة التابعین قتلوا جهراً ظلماً فی الحرب وصبراً، وجالت الخیل فی مسجد رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم، وراثت وبالت فی الروضة
محل رویارویی لشکر یزید با مردم مدینه در شرق آن بود که همان واقعه معروف و مشهور در آن اتفاق افتاد، سپس به نقل از ابن حزم می‌نویسد: یزید لشکرهایی را به حرم خدا و رسول، دو شهر مکه و مدینه گسیل نمود که در حادثه حرّه باقی مانده از یاران پیامبر از مهاجر و انصار کشته شدند، که این نیز از بزرگترین مصائب اسلام و مسلمین بود، زیرا در آن بقیّه صحابه و بزرگانی از مسلمانان و تابعان، ظالمانه و نا جوان مردانه به قتل رسیدند، مسجد رسول اللّه محلّ تاخت و تاز اسبان شد و روضه رسول اللّه صلی الله علیه و آله را آلوده کردند.
سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج ۴، ص۲۲۸.
فرمان یزید به مسلم بن عقبه این چنین بود:
ادع القوم ثلاثاً فإن رجعوا إلی الطاعة فاقبل منهم، وکفّ عنهم، وإلاّ فاستعن باللّه وقاتلهم، وإذا ظهرت علیهم، فأبح المدینة ثلاثاً ثمّ اکفف عن الناس.
مردم را سه روز به بیعت دعوت کن و اگر پذیرفتند قبول کن و از آنان در گذر و اگر نپذیرفتند از خدا کمک بگیر و با آنان مبارزه و جنگ کن، پس از پیروزی سربازانت را سه روز در شهر آزاد بگذار.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۳۹.
نماینده یزید پس از رو برو شدن با مقاومت مردم دست به کشتاری وسیع زد تا در نهایت مردم مدینه تسلیم شدند.
فهرستی از نتایج این بی حرمتی و بی ادبی که بر گرفته از گزارش گزارشگران و مورّخان آن‌گونه که در کتب تاریخی آورده‌اند تقدیم حق جویان و منصفان میشود تا خود بر اساس این آمار قضاوت کنند.
الف ـ کشتار هزاران نفر از مردم مدینه:
مورّخان از جمله دینوری امار کشته شدگان را بیش از ده هزار نفر اعلام کرده‌اند، که از این تعداد هشتاد تن از اصحاب پیامبر و هفتصد نفر از مهاجرین و انصار و ده هزار نفر از تابعان و موالی بودهاند.
قتل من أصحاب النبیّ صلّی اللّه علیه وسلّم ثمانون رجلاً، ومن قریش والأنصار سبع میة، ومن سایر الناس من الموالی والعرب والتابعین عشرة آلاف.
(ترجمه قبل از متن آمده است)
الامامة والسیاسة، ج ۱، ص۲۱۶.
قال المداینی عن شیخ من أهل المدینة. قال: سألت الزهری کم کان القتلی یوم الحرّة قال: سبعمایة من وجوه الناس من المهاجرین والأنصار، ووجوه الموالی وممّن لا أعرف من حرّ وعبد وغیرهم عشرة آلاف. قال: وکانت الوقعة لثلاث بقین من ذی الحجّة سنة ثلاث وستّین، وانتهبوا المدینة ثلاث أیّام.
مداینی از شیخ أهل مدینه نقل میکند: از زهری سؤال کردم تعداد کشته‌گان مدینه در واقعه حره چند نفر بود. او در پاسخ گفت: هفتصد نفر از بزرگان مهاجرین و انصار و موالی و کسانی که معلوم نبود که آیا غلام بودند یا آزاد و غیر آنان که جمعا ده هزار نفر بودند.... و سه روز کامل شهر مدینه در معرض تاخت و تاز و غارت بود.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۲.
ب ـ قتل اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله:
دینوری می‌نویسد:
قتل من أصحاب النبیّ صلّی اللّه علیه وسلّم ثمانون رجلاً، ومن قریش والأنصار سبع میة
در حادثه خونین حرّه هشتاد تن از اصحاب پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و هفتصد نفر از قریش و انصار کشته شدند.
الامامة والسیاسة، ج ۱، ص۲۱۶.
و مورّخ شهیر مسعودی می‌نویسد:
قتل من آل أبی طالب اثنان - ومن بنی هاشم ثلاثة وبضع وتسعون رجلاً من سایر قریش ومثلهم من الأنصار، وأربعة آلاف من سایر الناس، ودون من لم یعرف.
از خاندان أبو طالب دو نفر و از بنی هاشم بیش از نود و از قریش به همان تعداد و چهار هزار نفر از مردم دیگر کشته شدند.
مروج الذهب، ج ۳، ص ۸۵.
یاقوت حموی می‌گوید:
وقتل من الموالی ثلاثة آلاف وخمسمایة رجل ومن الأنصار ألفا وأربعمایة وقیل ألفا وسبعمایة ومن قریش ألفا وثلاثمایة.
تعداد کشته ها از مردم عادی سه هزار و پانصد نفر و از انصار هزار و چهارصد نفر بودند و گفته شده است: هزار و هفتصد نفر و از قریش هزار و سیصد نفر.
معجم البلدان، ج ۲، ص ۲۴۹.
ج ـ مخفی شدن بزرگان اصحاب:
ابن کثیر نوشته است:
وقد اختفی جماعة من سادات الصحابة منهم جابر بن عبد اللّه، وخرج أبو سعید الخدری فلجأ إلی غار فی جبل.
گروهی از بزرگان صحابه مانند جابر بن عبد اللّه و أبو سعید خدری برای حفظ جانشان به کوه پناه برده و أبو سعید در غاری مخفی شد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۴۱.
د ـ کشتار حاملان قرآن:
از مالک بن انس نقل شده است که گفت:
قتل یوم الحرّة سبعمایة من حملة القرآن وکان فیهم ثلاثة من أصحاب النبیّ صلّی اللّه علیه وسلّم.
در واقعه حرّه هفتصد نفر از قاریان و حافظان قرآن که سه نفر آنان از اصحاب بودند کشته شدند.
المعرفة والتاریخ، ج ۳، ص۳۲۵.
هـ ـ آزادی سربازان برای استفاده از زنان:
به نقل از ابن کثیر و مورّخان دیگر آمده است که:
ثم أباح مسلم بن عقبة، الذی یقول فیه السلف مسرف بن عقبة - قبّحه اللّه من شیخ سوء ما أجهله - المدینة ثلاث أیّام کما أمره یزید، لا جزاه اللّه خیراً، وقتل خلقاً من أشرافها، وقرّایها، وانتهب أموالاً کثیرة منها، ووقع شرّ عظیم، وفساد عریض علی ما ذکره غیر واحد.
سپس مسلم بن عقبه (که به او مسرف بن عقبه می‌گفتند، چون در به قتل رساندن مردم مدینه زیاده روی کرده بود) همان‌گونه که یزید فرمان داده بود سربازانش را سه روز در شهر مدینه آزاد گذاشت تا به کشتار و غارت و اعمال زشت و شهوترانی بپردازند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۱.
حافظ ابن حجر نیز بر این امر صحّه گذاشته و می‌نویسد:
وأبیحت المدینة أیّاما بأمر یزید لعنه اللّه
شهر مدینه به فرمان یزید چند روزی مباح شد.
فتح الباری، ج ۱۳، ص ۷۵ ـ تهذیب التهذیب، ج ۶، ص۲۲۷ ـ الاتحاف بحبّ الاشراف، ص ۶۵ و ۶۶.
و ـ هزاران زن باردار از راه غیر مشروع:
نتیجه این آزادی تجاوز به حریم دختران و زنان مسلمان و هتک عفّت آنان بود که بنا بر نقل مداینی، هزار زن پس از واقعه حرّه فرزندان نا مشروع به دنیا آوردند.
قال المداینی عن أبی قرّة قال: قال هشام بن حسان: ولّدت ألف امرأة من أهل المدینة بعد وقعة الحرّة من غیر زوج.
هزار زن از أهالی شهر مدینه بعد از واقعة حرّه بدون این که شوهر داشته باشند وضع حمل کردند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۱.
یاقوت حموی می‌گوید:
ودخل جنده المدینة فنهبوا الأموال وسبوا الذرّیّة واستباحوا الفروج، وحملت منهم ثمانمایة حُرّة وولدن، وکان یقال لأولیک الأولاد: أولاد الحَرّة.
سربازان یزید وارد مدینه شدند و اموال را غارت کردند و فرزندانشان را اسیر کردند و زنان برای آنان آزاد شد که در این جسارت هشتصد زن باردار شده و فرزندان نامشروع به دنیا آوردند که به آنان فرزندان حَرّه می‌گفتند.
معجم البلدان، ج ۲، ص ۲۴۹.
ز ـ پیمان بردگی مردم مدینه:
مسلم بن عقبه فرمانده لشکر یزید در مدینه دستور داد تا همه مردم به عنوان برده یزید بیعت کنند، و هرگونه که می‌خواست با مال و جان و ناموس مردم رفتار می‌کرد.
فدخل مسلم بن عقبة المدینة فدعا الناس للبیعة علی أنّهم خول لیزید بن معاویة، ویحکم فی دمایهم وأموالهم وأهلیهم ما شاء.
مسلم بن عقبه وارد شهر مدینه شد و از مردم خواست تا با زید بن معاویه همچون برده‌ای برای او بیعت کنند، تا بتواند به هر‌گونه‌ای که خواست در خون و أموال و أهل و عیالشان حکم کند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۳.
مسعودی می‌نویسد:
ودخل مسلم المدینة فانتهبها ثلاثة أیّام وبایع من بقی من أهلها علی أنّهم قنّ لیزید والقنّ العبد الذی ملک أبواه، وعبد مملکة الذی ملک فی نفسه ولیس أبواه مملوکین غیر علیّ بن الحسین بن علیّ بن أبی طالب، لأنّه لم یدخل فیما دخل فیه أهل المدینة، وعلیّ بن عبد اللّه بن العبّاس، فإنّ من کان فی الجیش من أخواله من کندة منعوه. فکان ذلک من أعظم الأحداث فی الإسلام وأجلّها وأفظعها رزء بعد قتل الحسین بن علیّ بن أبی طالب.
مسلم بن عقبه سه روز شهر مدینه را غارت کرد و با بازماندگان از مردم بیعت کرد تا بنده و برده قنّ یزید باشند، یعنی نه تنها خود او برده می‌شد، بلکه پدر و مادرش نیز برده می‌شدند، فقط دو نفر از این بیعت استثنا شدند یکی امام سجّاد و دیگری علی بن عبد اللّه بن عباس.
التنبیه والإشراف، مسعودی، ص ۲۶۲.
ابن کثیر و انکار حقیقت
بعضی از بزرگان اهل سنّت و مورّخان این طایفه، جنایات یزید را در شهر مقدّس مدینه از بزرگترین و فجیع ترین حوادث در اسلام پس از شهادت امام حسین علیه السلام ذکر کرده‌اند و اصل وقوع این حادثه را از مسلّمات تاریخی تلقّی کرده‌اند، که در مباحث گذشته به نقل سخنان بعضی از آنان اشاره کردیم.
اما بعضی دیگر پس از نقل همان حوادث به دفاع از یزید پرداخته و از تمام جنایات پیش آمده به گونه‌ای دفاع کرده‌اند. مانند: ابن کثیر دمشقی در کتاب البدایة والنهایة که در دو فراز از نوشته‌اش دست به توجیه غیر منطقی زده است.
توجیه اوّل:
وی می‌گوید:
ولمّا خرج أهل المدینة عن طاعته وخلعوه وولّوا علیهم ابن مطیع وابن حنظلة، لم یذکروا عنه - وهم أشدّ الناس عداوة له - إلا ما ذکروه عنه من شرب الخمر، وإتیانه بعض القاذورات، لم یتّهموه بزندقة کما یقذفه بذلک بعض الروافض، بل، قد کان فاسقاً، والفاسق لا یجوز خلعه لأجل ما یثور بسبب ذلک من الفتنة، ووقع الهرج کما وقع زمن الحرّة، فإنّه بعث إلیهم من یردّهم إلی الطاعة وأنظرهم ثلاثة أیّام، فلمّا رجعوا قاتلهم، وغیر ذلک، وقد کان فی قتال أهل الحرّة کفایة، ولکن تجاوز الحدّ بإباحة المدینة ثلاثة أیّام، فوقع بسبب ذلک شرّ عظیم کما قدّمنا.
مردم مدینه پس از شکستن پیمان با یزید و بیعت با ابن مطیع و ابن حنظله با این که از دشمنان سر سخت یزید بودند آنچه از بدی‌هایش می‌گفتند شراب خواری و بعضی از گناهان دیگرش بود و از کفر و زندقه وی آن‌گونه که بعضی از شیعیان او را متّهم کرده‌اند چیزی نگفته‌اند، یزید با ارتکاب بعضی از اعمال زشت فاسق شده بود و شخص فاسق را نمی‌شود از خلافت عزل نمود، زیرا موجب فتنه و آشوب میشود، همان‌گونه که در واقعه حرّه پیش آمد.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۵۵.
آنگاه در مقصّر نشان دادن مردم مدینه و تبریه یزید می‌گوید:
یزید کسی را فرستاد تا آنان را به اطاعت از خلیفه بر گرداند؛ لذا سه روز مهلت داد و ناچار شد با آنان بجنگد.
این دفاع با کدام‌یک از ملاکهای شرعی و سنّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قابل تأیید و تطبیق است؟
آیا مردمی که ده سال تمام در کنار پیامبر زندگی کرده و باقی مانده از اصحاب که در این جنگ کشته شدند از این احکام شرعی بی خبر بودند؟
آیا اگر والی و نماینده ای کارهایش مخالف با موازین اسلام بود و به حقوق مردم تجاوز نمود و مرتکب ظلم به آنان شد نباید سرزنش شود؟
آیا به مجرّد بروز و ظهور فتنه و آشوب هر حرکتی و مخالفتی باید سرکوب شود، و جنایتکاران به جنایتشان ادامه دهند؟
البتّه افرادی از قبیل آقای ابن کثیر و هم فکران امروزی‌اش باید یزید را تأیید و برای نجاتش کوشش کنند، زیرا داستان خلافت باید از تنقیص و تعرّض سالم و خاندان بنو امیّه پاک و پاکیزه باقی بمانند.
توجیه دوّم:
ابن کثیر در ادامه روند انکار فجایع صورت گرفته از سوی یزید و نقل قول‌های کفر آمیز او، در بخشی دیگر از دفاعیّه‌اش خوشحالی یزید را پس از شنیدن خبر شکست مردم مدینه توجیهی جاهلانه میکند، و سعی در مبرّا ساختن یزید از سر افکندگی در برابر تاریخ نموده و می‌گوید:
واما ما یذکره بعض الناس من أنّ یزید لمّا بلغه خبر أهل المدینة وما جری علیهم عند الحرّة من مسلم بن عقبة وجیشه، فرح بذلک فرحاً شدیداً، فإنّه کان یری أنّه الامام وقد خرجوا عن طاعته، وأمّروا علیهم غیره، فله قتالهم حتّی یرجعوا إلی الطاعة ولزوم الجماعة، کما أنذرهم بذلک علی لسان النعمان بن بشیر، ومسلم بن عقبة کما تقدّم، وقد جاء فی الصحیح: «من جاءکم وأمرکم جمیع یرید أن یفرّق بینکم فاقتلوه کایناً من کان.»
آنچه در بین مردم نقل میشود که یزید پس از شنیدن خبر مدینه و ماجراهای حرّه خوشحال شد بی دلیل نیست، زیرا او امام بر مردم بود و چون گروهی از فرمانش خارج شده و بیعتشان را شکسته و افراد دیگری را به رهبری انتخاب کرده بودند، بنا بر این او حق داشت با آنان بجنگد تا به جماعت مردم و فرمان خلیفه باز گردند و از تشتّت و پراکندگی جلوگیری کند.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص ۲۴۵.
سپس در نسبت دادن خواندن اشعار کفر آمیز ابن زبعری که در جنگ أُحُد آن را خوانده بود و یزید پس از واقعه حرّه به همان اشعار متوسّل شده بود می‌گوید:
واما ما یوردونه عنه من الشعر فی ذلک واستشهاده بشعر ابن الزبعری فی وقعة أحد التی یقول فیها:
لیت أشیاخی ببدر شهدوا*** جزع الخزرج من وقع الأسل
حین حلت بفنایهم برمها*** واستحر القتل فی عبد الأشل
قد قتلنا الضعف من أشرافهم *** وعدلنا میل بدر فاعتدل
وقد زاد بعض الروافض فیها فقال:
لعبت هاشم بالملک فلا *** ملک جاءه ولا وحی نزل
فهذا إن قاله یزید بن معاویة فلعنة اللّه علیه ولعنة اللاعنین، وإن لم یکن قاله فلعنة اللّه علی من وضعه علیه لیشنع به علیه.
اگر این اشعار را یزید خوانده است پس لعنت خدا و لعنت همه لعنت کنندگان بر او باد و اگر نگفته است لعنت و نفرین بر کسانی باد که این داستان را به او نسبت داده و وضع کرده اند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۴۵ و ۲۴۶.
آیا از این سخنان ابن کثیر، چیزی جز دفاع و جانبداری همه جانبه از جنایتکاری مانند یزید برداشت میشود؟
بغض و کینه این نویسنده نسبت به پیروان اهل بیت علیهم السلام و شیعیان امیر مؤمنان علیه السلام بر هیچ منصفی پوشیده نیست، زیرا به وضوح اضافه شدن یکی از ابیات ابن زبعری را به شیعه نسبت می‌دهد، و می‌گوید: آنان بیت پایانی این شعر را اضافه کرده‌اند.
۳ ـ هتک حرمت خانه خدا و به آتش کشیدن کعبه
سوّمین حادثه شوم در خلافت و حکومت یزید بنا به گفته سعید بن مسیّب، هتک حرمت حرم الهی و به آتش کشیدن کعبه، قبله مسلمانان بود.
والثالثة: سفکت الدماء فی حرم اللّه وحرّقت الکعبة.
تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۵۳.
امتیازات سرزمین مقدّس مکه:
شهر مکه از نظر مسلمانان مقدّس ترین شهر کره زمین است، زیرا:
أوّلاً: قبله و مرکز عبادت و خانه خدا در آنجا است.
ثانیاً: سرزمین وحی و مکان بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است.
ثالثاً: زادگاه و محلّ ولادت پیامبر اسلام است.
این سه ویژگی عوامل اساسی در علاقه بیش از حدّ مؤمنان و مسلمانان به این سرزمین است.
اما نگاه وحی به این سرزمین و آشنایی با آیاتی که پیرامون این سرزمین در قرآن آمده است عظمت آن را بیشتر و بهتر نمایان میکند.
۱ ـ قرآن کریم کعبه را اوّلین بنایی معرّفی میکند که در کره زمین ساخته شده است:
إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِّلْعَــلَمِینَ
نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است، که پر برکت، و مایه هدایت جهانیان است.
آل عمران (۳)، آیه ۹۶.
در حقیقت، نخستین خانه‌ای که برای ]عبادت[ مردم، نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان ]مایه[ هدایت است.
۲ ـ قبله و محلّ روی آوردن به طرف آن هنگام عبادت:
قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَآءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَـلـهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ حَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُو وَ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَـبَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغَـفِل عَمَّا یَعْمَلُونَ.
بقره (۲)، آیه ۱۴۴.
ما [به هر سو] گردانیدنِ رویت در آسمان را نیک می‌بینیم. پس [باش تا] تو را به قبله‌ای که بدان خشنود شوی برگردانیم; پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن; و هر جا بودید، روی خود را به سوی آن بگردانید. در حقیقت، اهل کتاب نیک می‌دانند که این [تغییر قبله] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است; و خدا از آنچه می‌کنند غافل نیست.
۳ ـ مرکز تجمّع مسلمانان در هنگام ادای فریضه حجّ:
وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً. آل عمران (۳)، آیه ۹۷.
و برای خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است; [البته بر] کسی که بتواند به سوی آن راه یابد.
۴ ـ مرکز امن و آرامش پناهجویان:
وَمَن دَخَلَهُ کَانَ ءَامِنًا. آل عمران (۳)، آیه ۹۷.
و هر که در آن درآید در امان است.
با توجّه به نکات فوق تمام مسلمانان دفاع از قداست این شهر و سلامت و پیشرفت آن را وظیفه دینی خویش دانسته و اجازه کوچک‌ترین جسارت به آن را روا ندانسته و با هر حرکت سویی به شدّت برخورد می‌کنند.
اما متأسّفانه تاریخ اسلام شاهد بی ادبی و جسارت کسانی بوده است که به نام اسلام و خلیفه مسلمین بر مردم تسلّط یافته و ننگین‌ترین اعمال را در حقّ آنان انجام داده و حرمت و قداست این سرزمین و خانه را شکسته‌اند، که از آن جمله است لشکر کشی یزید بن معاویه به شهر مکه به بهانه رویارویی با عبد اللّه بن زبیر و به آتش کشیدن کعبه، خانه خدا و قبله مسلمانان.
تخریب و آتش سوزی کعبه به روایت تاریخ:
ابن کثیر به نقل از واقدی می‌گوید:
فلمّا کان یوم السبت ثالث ربیع الأوّل سنة أربع و ستّین نصبوا المجانیق علی الکعبة و رموها بالنار، فأحترق جدار البیت فی یوم السبت.
زمانی که روز شنبه سوم ربیع الأوّل سال شصت و چهار فرا رسید مجنیق‌ها را به طرف کعبه نشانه رفته و با آتش آن را مورد هدف قرار دادند. که به همین سبب دیوار خانه خدا در همان به آتش کشیده شد.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص ۲۴۷.
سپس ابن کثیر در ادامه متن فوق دو قول دیگر هم به صورت مجهول و با لفظ قیل نقل کرده است:
۱ ـ آتش سوزی کعبه بر اثر روشن کردن آتش توسّط مردم اطراف بیت بوده است که پس از سرایت آن به دیوار و سقف کعبه، خانه در آتش سوخت.
۲ ـ در شبی تاریک و ظلمانی ناگهان صدای تکبیر از کوه‌های اطراف حرم شنیده شد، عبد اللّه بن زبیر آتشی بر نیزه بلند کرد تا اطراف را شناسایی کند، بر اثر وزش باد شعله ای از آتش بین رکن یمانی و أسود افتاد و پرده حرم شعله ور شد.
یاقوت حموی می‌گوید:
ورمی الکعبة بالمنجنیق من أشنع شیء جری فی أیّام یزید
از زشت ترین حوادث در دوران یزید هدف قرار دادن کعبه بود به وسیله منجنیق.
معجم البلدان، ج ۲، ص ۲۴۹.
مقابله و تقاص خداوند با عوامل واقعه حرّه:
نور الدین هیثمی به نقل از عکرمه می‌نویسد:
مرّ ابن الزبیر، وابن عبّاس فی المسجد، وأهل الشام یرمونها من فوق أبی قبیس بالمنجنیق بالحجارة، فأرسل اللّه علیهم صاعقة فأحرقت منجنیقهم، وأحرقت تحته أربع.
قال أناس من بنی أمیّة: لایهولنّکم، فإنّها أرض صواعق، فأرسل اللّه علیهم أخری فأحرقت منجنیقهم، وأحرقت تحته أربعین رجلاً.
قال: فبیناهم کذلک أتاهم موت یزید بن معاویة، فتفرّق أهل الشام.
ابن زبیر و ابن عباس در مسجد الحرام بودند و شامیان حرم را از بالای کوه أبو قبیس با منجنیق هدف قرار داده بودند، خداوند صاعقه‌ای فرستاد که هم منجنیق سوخت و هم چهار نفر که زیر آن بودند نابود شدند، گروهی از بنی أمیّه گفتند: نترسید، این سرزمین محل صاعقه هاست، صاعقه‌ای دیگر آمد و همان داستان تکرار شد، در این میان خبر مرگ یزید رسید که شامیان همه پراکنده شدند.
مجمع الزواید، ج ۳، ص ۲۹۱ ـ المصنّف، صنعانی، ج ۵، ص ۱۲۴، رقم ۹۱۴۷، و ۱۳۸، رقم ۹۱۸۳.
ابن حجر در فتح الباری می‌نویسد:
إن ابن الزبیر حین مات معاویة امتنع من البیعة وأصرّ علی ذلک حتّی أغری یزید بن معاویة مسلم بن عقبة بالمدینة، فکانت وقعة الحرّة، ثمّ توجّه الجیش إلی مکّة فمات أمیرهم مسلم بن عقبة، وقام بأمر الجیش حصین بن نمیر، فحصر ابن الزبیر بمکّة ورموا الکعبة بالمنجنیق حتّی احترقت، ففجأهم الخبر بموت یزید بن معاویة
پس از مرگ معاویه عبد اللّه بن زبیر در مکه از بیعت با یزید امتناع کرد، یزید سپاهی به فرماندهی مسلم بن عقبه روانه مدینه کرد که داستان فجیع و تلخ حرّه را به وجود آوردند، سپس لشکرش به مکه اعزام کرد که در بین راه مسلم بن عقبه می‌میرد و فردی به نام حصین بن نمیر جانشینش میشود، او ابن زبیر را محاصره کرد و به وسیله منجنیق سپاهش را که در داخل حرم بودند هدف قرار داد که کعبه در آتش سوخت.
فتح الباری، ج ۸، ص ۲۴۵، رقم ۴۳۸۷.
و نیز به نقل از فاکهی از کتاب مکه می‌نویسد:
لمّا أحرق أهل الشام الکعبة ورموها بالمنجنیق، وهت الکعبة
وقتی شامیان کعبه را با منجنیق هدف قرار داده و کعبه را به آتش کشیدند سقف و دیوار کعبه شکافته شد.
فتح الباری، ج ۸، ص ۳۵۴.
و قندوزی حنفی گفته است:
ثمّ سار جیشه نحو مکّة إلی قتال ابن الزبیر فرموا الکعبة المکرّمة بالمنجنیق، وأحرقوا کسوتها بالنار، فأیّ شیء أعظم من هذه القبایح التی وقعت فی زمنه ناشیة عنه.
ارتش یزید به طرف مکه رفت و کعبه را با منجنیق زد، و پرده حرم را به آتش کشید، زشت ترین اعمال در زمان یزید اتفاق افتاد.
ینابیع المودّة، ج ۳، ص ۳۵.
خلاصه و نتیجه این فصل:
آنچه گذشت گوشه‌ای از گزارشات مورّخان بود، حال با نگاهی منصفانه به وقایع دوران یزید، آیا از او به این جهت که از بنی امیه است و جانشین معاویه، باید جانبداری و حمایت کرد؟
این فصل را با نقل سخنی از شخصیت ناموری که سال‌ها در مدرسه هواداران خلفا درس شنیده و افرادی را نیز تربیت کرده است به پایان می‌بریم.
علی محمّد فتح الدین الحنفی متوفای ۱۳۷۱ هـ (۱۹۵۲ م) از بزرگان اهل سنّت و از اهالی پنجاب پاکستان است، که به وسیله آشنایی شاگردش «أمیر الدین ابن الحافظ محمّد مستقیم» با یکی از علمای شیعه به نام «عبد العلی هروی» و مناظرات و مباحثات علمی با وی، ابتدا شاگردش که فردی دانشمند و طبیب بود و سپس خود او در اواخر عمر با دیده باز و انتخابی آزادانه و از سر تحقیق به مذهب حق، یعنی شیعه اثنا عشری گرایش می‌یابد و با بیان حقایق تاریخی نامش را در فهرست نیک نامان و مردان آزاده ثبت میکند.
او در کتاب فلک النجاة می‌گوید:
فی الخمسین الأخیر کانت ولایة یزید و قتل الحسین و ذرّیّته وخیار شیعته، واستباحة المدینة المنوّرة، وقلع منبر النبیصلی الله علیه و آله وهتک ساکنی حرمها، وقتل أکابر الصحابة، والزنا بالجبر، وفضّ أبکار أهلها، ومحاصرة مکّة، ورمی الکعبة بالمنجنیق
در پنجاه سال دوّم، خلافت و رهبری یزید بود که شهادت امام حسین و فرزندان و خوبان از شیعیانش و مباح شدن شهر مدینه (واقعه حرّه) و از جاکندن منبر پیامبر و بی حرمتی به ساکنان آن و کشتن بزرگان از صحابه و زنا و از بین بردن پرده عفّت دختران و محاصره مکه و تخریب کعبه با منجنیق اتفاق افتاد.
فلک النجاة، ص ۸۲.
فصل چهارم
سیمای یزید در قرآن و حدیث و لعن و تکفیر او
آیا لعن یزید جایز است؟
آنچه که لازم به بحث و گفتگو و تحقیق است، موضوع جواز لعن و سبّ یزید است، یعنی کسی که مرتکب اعمالی از قبیل به شهادت رساندن امام حسین علیه السلام و قتل و کشتار مردم مدینه و ویرانی کعبه شده است، آیا اجازه داریم او را نفرین و لعن کنیم؟
آیا کسی که در برابر سر بریده امام حسین علیه السلام، سخنان کفر آمیزی بر زبان جاری میکند، مستحقّ لعن و سبّ است یا نه؟
أحمد بن حنبل امام و پیشوای حنبلی‌ها و یکی از چهار استوانه فقه اهل سنّت، در پاسخ سؤالی پیرامون همین موضوع به این آیه قرآن استدلال میکند:
ابن جوزی در کتابش «الردّ علی المتعصّب العنید» به نقل از قاضی أبو یعلی محمّد بن حسین بن فراء، از کتابش «المعتمد فی الأصول» به اسنادش از صالح بن أحمد، نقل میکند که گفت: به پدرم گفتم:
إنّ قوماً ینسبوننا إلی توالی یزید، فقال: یا بنیّ! وهل یتوالی یزید أحد یؤمن باللّه؟! فقلت: لم لا تلعنه؟ فقال: ومتی رأیتنی ألعن شییاً؟ لم لا یلعن من لعنه اللّه فی کتابه؟ فقلت: وأین لعن اللّه یزید فی کتابه؟
فقرأ: «فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِن تَوَلَّیْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِی الاَْرْضِ وَتُقَطِّعُواْ أَرْحَامَکُمْ أُوْلَیـِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمهمْ وَ أَعْمَی أَبْصَـرَهُمْ» محمّد (۴۷)، آیه ۲۲ و ۲۳ فهل یکون فساد أعظم من القتل؟
به پدرم گفتم: گروهی نسبت پیروی از یزید را به ما می‌دهند، در پاسخ گفت: پسرم آیا کسی که ایمان به خدا دارد از یزید پیروی میکند؟
گفتم: پس چرا لعنش نمی‌کنی؟ گفت: هیچ دیده‌ای چیزی (کسی) را لعن کنم؟ چرا کسی که خدا او را در کتابش لعن کرده است لعن نشود؟
گفتم: در کدام آیه خداوند او را لعن کرده است؟ این آیه را خواند:
«پس [ای منافقان] آیا امید بستید که چون [از خدا] برگشتید [یا سرپرست مردم شدید] در [روی] زمین فساد کنید و خویشاوندی‌های خود را از هم بگسلید؟». «اینان همان کسانند که خدا آنان را لعنت نموده و [گوش دل] ایشان را ناشنوا و چشمهایشان را نابینا کرده است».
سپس پدرم گفت: آیا فسادی بزرگتر از قتل و کشتار وجود دارد؟
الردّ علی المتعصب العنید، ص ۱۶ و ۱۷.
وفی روایة: یا بنیّ! ما أقول فی رجل لعنه اللّه فی کتابه؟
و در روایتی دیگر آمده است که گفت: چه بگویم در باره کسی که خدا او را در قرآن لعن کرده است؟
و نیز به این آیه: «وَ الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَـاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الاَْرْضِ أُوْلَـیـِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» رعد (۱۳)، آیه ۲۵. «و کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده می‌گسلند و در زمین فساد می‌کنند، بر ایشان لعنت است و بد فرجامی آن سرا برای ایشان است». استناد میکند و می‌گوید: «وأیّ قطیعة أفظع من قطیعته صلی الله علیه و آله فی ابن بنته الزهراء» کدام پیمان شکنی شنیع تر است از شکستن پیمان رسول خدا صلی الله علیه و آله در باره فرزند دخترش زهرا.
الاتحاف بحبّ الأشراف، شبراوی، ص ۶۴.
این فقیه مشهور و صاحب نام با استدلال به آیات قرآن، سبّ و لعن یزید را موضوعی قرآنی تلقی کرده و به جواز آن فتوی می‌دهد.
یکی دیگر از آیات قرآن که از آن استفاده مذمّت و جواز لعن شده است آیه ذیل است:
وَ إِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَ مَا جَعَلْنَا الرُّءْیَا الَّتِی أَرَیْنَـکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْءَانِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَـنًا کَبِیرًا. الإسراء (۱۷)، آیه ۶۰.
و [یاد کن] هنگامی را که به تو گفتیم: «به راستی پروردگارت بر مردم احاطه دارد.» و آن رؤیایی را که به تو نمایاندیم، و [نیز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم; و ما آنان را بیم می‌دهیم، ولی جز بر طغیان بیشتر آنها نمی‌افزاید.
مفسّران از شیعه و اهل سنّت با استفاده از روایت، شجره ملعونه را بنو امیّه دانسته‌اند.
أخرج ابن أبی حاتم، وابن مردویه، والبیهقی فی (الدلایل) وابن عساکر عن سعید بن المسیّب، قال: رأی رسول اللّه صلی الله علیه و آله بنی أمیّة علی المنابر، فساءه ذلک.
رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم (در خواب) دیدند که بنی امیه بر منبر نشسته‌اند و این موضوع حضرت را ناراحت ساخت.
الدر المنثور، ج ۴، ص ۱۹۱.
فخر رازی می‌گوید:
وهذا قول ابن عبّاس فی روایة عطاء.
این سخن ابن عباس در روایت عطاء است.
تفسیر فخر رازی، ج ۱۰، ص ۲۳۸.
سیوطی در جای دیگر می‌گوید:
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «أریت بنی أمیّة علی منابر الأرض، وسیتملّکونکم، فتجدونهم أرباب سوء»، واهتمّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله لذلک، (وَ مَا جَعَلْنَا الرُّءْیَا الَّتِی أَرَیْنَـکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ)
تکیه زدن بنی امیّه بر منابر به من نشان داده شد، به زودی بر شما مسلّط خواهند شد و آنان را اربابان بدی خواهید دید.
الدرّ المنثور، ج ۴، ص۱۹۱.
مانند این حدیث را ابن مردویه از حسین بن علی علیهما السلام، نیز نقل کرده است.
ابن حجر هیثمی مکّی این احادیث و اصل داستان را صحیح دانسته و می‌گوید:
صحّ أنّه صلی الله علیه و آله رأی ثلاثة منهم - یعنی بنی الحکم بن أبی العاص - ینزون علی منبره نزو القردة، فغاظه ذلک وما ضحک بعده إلی أن توفّاه اللّه سبحانه وتعالی.
درست است که رسول خدا سه نفر از فرزندان حکم بن أبی العاص را دید که همچون میمون بر منبرش بالا می‌روند و سخت ناراحت شد، از آن پس او را خندان ندیدند تا از دنیا رفت.
تطهیر الجنان واللسان، ص ۵۳.
سوّمین آیه حامل لعن و نفرین خداوند بر کسانی است که خدا و رسولش را اذیّت کنند:
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مهینًا. الأحزاب (۳۳)، آیه ۵۷.
بی گمان، کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می‌رسانند، خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برایشان عذابی خفت‌بار آماده ساخته است.
از این آیه آزار و اذیّت و یا دشمنی با پیامبر با صراحت استفاده میشود، ولی خاندان و ذرّیّه آن حضرت را باید به کمک سنّت که همان روایات تفسیری است استفاده نمود، که خوشبختانه علاوه بر آیات «مودّت ذوی القربی» صدها روایت در باره سفارش رسول اکرم صلی الله علیه و آله نسبت به اهل بیت علیهم السلام داریم که این مختصر جای پرداختن به آن نیست.
ولی به عنوان نمونه به یک روایت اکتفا می‌کنیم:
أخرج الامام أحمد فی مسنده عن أبی هریرة، قوله صلی الله علیه و آله لعلیّ وفاطمة والحسنین علیهم السلام: «أنا حرب لمن حاربکم، وسلم لمن سالمکم».
مسند أحمد، ج ۲، ص ۴۴۲.
همچنین ترمذی از زید بن أرقم نقل میکند:
أنا حرب لمن حاربتم، وسلم لمن سالمتم.
سنن ترمذی، ج ۵، ص ۶۵۶، ح ۳۸۷۰.
این حدیث ثابت میکند که جنگ و محاربه با هر یک از اهل بیت علیهم السلام جنگ و محاربه با رسول خداست.
بنا بر این جنگ با حسین علیه السلام جنگ با جدّش پیامبر است، که نتیجه آن اثبات کفر چنین شخصی و استحقاق لعن و عذاب دردناک الهی است.
این مطلب را میتوان به آسانی از قرآن استفاده کرد، به این آیه توجّه کنید:
وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَـالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا. النساء (۴)، آیه ۹۳.
و هر کس عمداً مؤمنی را بکشد، کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود; و خدا بر او خشم می‌گیرد و لعنتش میکند و عذابی بزرگ برایش آماده ساخته است.
آیا شکّی در کفر یزید و هم پیمانانش آنان که گروهی از آل رسول را کشتند و زنان و کودکان را به اسارت بردند باقی می‌ماند؟
به این سخن پیامبر خدا صلی الله علیه و آله توجّه کنید که فرمود:
إنّ أهل بیتی سیلقون من بعدی من أمّتی قتلاً وتشریداً، وإنّ أشدّ قومنا لنا بغضاً بنو أمیّة، وبنو المغیرة، وبنو مخزوم.
امّتم پس از من گرفتار کشتار و آوارگی خواهند شد، دشمن ترین افراد امّتم نسبت به خاندانم فرزندان امیّه و فرزندان مغیره و مخزوم هستند.
المستدرک، حاکم نیشابوری، ج ۴، ص ۵۳۴، ح ۸۵۰۰.
این پیش‌گویی را تاریخ به اثبات رساند و کینه و دشمنی و قساوت آنان را در حقّ یکایک فرزندان و ذرّیّه علی و فاطمه مشاهده نمود.
در روایتی دیگر از حاکم با سند صحیح این‌گونه آورده‌اند:
وروی الحاکم بسند جید عن فاطمة بنت (...) امرأة بنی المغیرة أنها سألت عبد الله بن عمرو رضی الله عنهما: هل تجد یزید بن معاویة فی الکتاب؟ قال: لا أجده باسمه، ولکن أجد رجلا من شجرة معاویة، یسفک الدماء ویستحل الاموال، وینقض هذا البیت حجرا حجرا.
حاکم با سند خوب از فاطمه دختر (...) همسر بنی مغیره روایت کرده است که او از عبد الله بن عمرو سؤال کرد: آیا از یزید بن معاویه در قرآن نامی آمده است؟ او گفت: من با اسم نامی از او در قرآن ندیدم ولی مردی از شجره معاویه را در قرآن یافتم، که خون‌ها می‌ریزد و اموال فراوانی را حلال می‌نماید، و سنگ سنگ این خانه (کعبه) را ویران می‌سازد.
سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، اسم المؤلف: محمد بن یوسف الصالحی الشامی الوفاة: ۹۴۲هـ، دار النشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - ۱۴۱۴هـ، الطبعة: الأولی، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوضج ۱۰، ص ۸۹
ابن عساکر در تاریخ خود از عبد الله بن عمرو روایت میکند:
قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: یزید، لا بارک الله فی یزید الطعان اللعان، أما انه نعی الی حبیبی حسین، أتیت بتربته، ورأیت قاتله، أما انه لا یقتل بین ظهرانی قوم، فلا ینصرونه الا عمهم الله بعقاب.
رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: یزید، که خداوند او را مبارک نگرداند که مورد طعن و لعن است. اوست که حبیب من حسین را به شهادت می‌رساند، و برای من خاک و تربت او را آورده، و قاتلش را به من نشان داده‌اند، بدانید که او را گروهی به شهادت می‌رسانند و هیچ کس به یاری او نمی‌شتابد مگر گروهی که خداوند عذاب و عقاب خود را از آنها برداشته است.
کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، اسم المؤلف: علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین الهندی الوفاة: ۹۷۵هـ، ج ۱۲ ص ۵۹، دار النشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - ۱۴۱۹هـ-۱۹۹۸م، الطبعة: الأولی، تحقیق: محمود عمر الدمیاطی ـ سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، اسم المؤلف: محمد بن یوسف الصالحی الشامی الوفاة: ۹۴۲هـ، دار النشر: دار الکتب العلمیة - بیروت - ۱۴۱۴هـ، الطبعة: الأولی، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوضج ۱۰، ص ۸۹.
ممنوعیت از لعن یزید و معاویه چرا؟!!
ابن عساکر در این باره (این‌که چرا بعضی لعن یزید و معاویه را جایز نمی‌دانند؟) این‌گونه می‌گوید:
قال وَکیع: معاویة بمنزلة حلقة الباب، من حرمه اتهمناه علی من فوقه.
وَکیع می‌گوید: معاویه به منزله حلقة دری است، که اگر آن را به حرکت درآوری بالاتر از او نیز در معرض اتهام قرار می‌گیرد.
مختصر تاریخ دمشق، ج ۲۵، ص ۷۵.
تفتازانی در همین باره این‌گونه می‌گوید:
فإن قیل: فمن علماء المذهب من لم یجوز اللعن علی یزید مع علمهم بأنه یستحق علی ما یربو علی ذلک ویزید!! قلنا: تحامیا أن یرتقی إلی الأعلی فالأعلی.
اگر گفته شود: بعضی از علمای مذهب لعن یزید را جایز نمی‌دانند، در حالی که خود به خوبی آگاهند که یزید و پیروانش مستحق لعن هستند!! در پاسخ می‌گوییم: این به خاطر فرار و اجتناب از این است که مبادا لعن یزید سرایت به دیگران که بالاتر از او هستند نماید.
شرح المقاصد، ج ۵، ص ۳۱۱، (تحقیق الدکتور عبد الرحمن عمیرة).
آلوسی در تفسیر خود در باره لعن یزید می‌نویسد:
«أعوذ بالله سبحانه من رأس الستین وإمارة الصبیان»، یشیر إلی خلافة یزید الطرید لعنه الله تعالی علی رغم أنف أولیایه لأنها کانت سنة ستین من الهجرة،
این جمله رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم: «پناه می‌برم به خدای سبحان از ابتدای سال شصت و حکومت بچه‌ها» این جمله اشاره دارد به خلافت یزید رانده شده که علی رغم محبت دوست دارانش خداوند او را لعنت کند. چرا که او در ابتدای سال شصت هجری حکومت می‌نمود.
تفسیر آلوسی، ج ۶، ص ۱۹۲.
و در جای دیگر آلوسی مفسر بزرگ اهل سنت در باره لعن یزید می‌گوید:
وعلی هذا القول لا توقف فی لعن یزید لکثرة أوصافه الخبیثة وارتکابه الکبایر فی جمیع أیام تکلیفه ویکفی ما فعله أیام استیلایه بأهل المدینة ومکة فقد روی الطبرانی بسند حسن « اللهم من ظلم أهل المدینة وأخافهم فأخفه وعلیه لعنة الله والملایکة والناس أجمعین لا یقبل منه صرف ولا عدل»... وقد جزم بکفره وصرح بلعنه جماعة من العلماء منهم الحافظ ناصر السنة ابن الجوزی وسبقه القاضی أبو یعلی، وقال العلامة التفتازانی: لا نتوقف فی شأنه بل فی إیمانه لعنة الله تعالی علیه وعلی أنصاره وأعوانه، وممن صرح بلعنه الجلال السیوطی علیه الرحمة وفی تاریخ ابن الوردی.... وهذا کفر صریح فإذا صح عنه فقد کفر به ومثله تمثله بقول عبد الله بن الزبعری قبل إسلامه: لیت أشیاخی الأبیات، وأنا أقول: الذی یغلب علی ظنی أن الخبیث لم یکن مصدقا برسالة النبی صلی الله علیه وسلم وأن مجموع ما فعل مع أهل حرم الله تعالی وأهل حرم نبیه علیه الصلاة والسلام وعترته الطیبین الطاهرین فی الحیاة وبعد الممات وما صدر منه من المخازی لیس بأضعف دلالة علی عدم تصدیقه من إلقاء ورقة من المصحف الشریف فی قذر؛ ولا أظن أن أمره کان خافیا علی أجلة المسلمین،... ولو سلم أن الخبیث کان مسلما فهو مسلم جمع من الکبایر ما لا یحیط به نطاق البیان، وأنا أذهب إلی جواز لعن مثله علی التعیین ولو لم یتصور أن یکون له مثل من الفاسقین، والظاهر أنه لم یتب، واحتمال توبته أضعف من إیمانه، ویلحق به ابن زیاد. وابن سعد. وجماعة فلعنة الله عز وجل علیهم أجمعین، وعلی أنصارهم وأعوانهم وشیعتهم ومن مال إلیهم إلی یوم الدین ما دمعت عین علی أبی عبد الله الحسین،... ولا یخالف أحد فی جواز اللعن بهذه الألفاظ ونحوها سوی ابن العربی المار ذکره وموافقیه فإنهم علی ظاهر ما نقل عنهم لا یجوزون لعن من رضی بقتل الحسین رضی الله تعالی عنه، وذلک لعمری هو الضلال البعید الذی یکاد یزید علی ضلال یزید.
بنا بر این قول به خاطر کثرت أوصاف خبیثه یزید و ارتکاب گناهان کبیره‌ای که در طول أیام تکلیفش از او سر زد بالخصوص آنچه در أیام استیلاء و تسلطش بر أهل مدینه و مکه مرتکب گردید جای شک و تردیدی در لعن یزید باقی نمی‌ماند. طبرانی با سند حسن روایت میکند: «خدایا کسی را که به أهل مدینه ظلم کرد و آنها را ترساند تو نیز او را بترسان و بر او لعنت خود و تمام ملایکه و مردمانت را بر او فرو فرست لعنتی که هیچ دافع و مانعی از آن وجود نداشته باشد.» و گروهی از علماء از جمله حافظ ناصر السنه ابن جوزی و قبل از او قاضی أبو یعلی به کفر او و تصرح به لعن او جزم پیدا نموده بودند، و علامه تفتازانی در این باره می‌گوید: تکلیف یزید و ایمان او برای ما روشن است و هیچ شک و تردیدی در این باره نداریم لعنت خداوند متعال بر او و بر أنصار و أعوان یزید باد، و از کسانی که تصریح به لعن یزید نموده است جلال الدین سیوطی است و در تاریخ ابن وردی آمده است:... و این کفر صریحی برای یزید به حساب می‌آید و اگر این صحیح باشد در حقیقت او کافر است و مثل همین است تمثل یزید به قول عبد الله بن زبعری که قبل از اسلام سروده است و یزید آن را تکرار کرد: لیت أشیاخی ببدر شهدوا تا آخر ابیات.
به اعتقاد و نظر من و آنچه بیشتر به ذهنم می‌رسد این است که یزید شخص خبیثی بوده که هرگز به رسالت نبی اکرم صلی الله علیه و آله ایمان نداشته و آنچه که او بر أهل حرم خداوند تعالی و أهل حرم نبی اکرم علیه الصلاه و السلام و عترت طیبین و طاهرین او در زمان حیات و بعد از ممات و آنچه که از سییات و معاصی از او سر زد کمتر از این نیست که کسی ورقی از مصحف و قرآن کریم را در نجاست بیاندازد؛ و گمان نمی‌برم کارهایی که از یزید سرزده است بر هیچ یک از مسلمانان مخفی باشد...، و بر فرض هم که بپذیریم یزید خبیث، شخص مسلمانی بوده است، او مسلمانی بوده که آن‌قدر گناه کبیره مرتکب شده که در بیان نمی‌گنجد، و در نتیجه اعتقاد من متعیناً جواز لعن اوست و تصور نمی‌کنم مثل او شخص با این همه فسق یافت شود، و ظاهر این است که او تا آخر عمر خود توبه نکرده، و احتمال توبه او ضعیف‌تر از احتمال إیمان اوست، و در این احکام، ابن زیاد و ابن سعد و جمعی دیگر ملحق به یزید هستند. پس لعنت خداوند عز وجل بر همه آنها و أنصار و أعوان و پیروان و هر کس که به آنها میل نموده و این لعنت تا روز قیامت و تا هر زمان که چشمی تا روز قیامت برای أبی عبد الله الحسین گریه می‌نماید بر او،... و در جواز لعن با این ألفاظ و مانند این‌ها هیچ کس مخالفت ننموده مگر ابن عربی که قبلاً از آن سخن گفته شد... که او و بعضی از موافقین او لعن کسی را که راضی به قتل حسین باشد را جایز ندانسته‌اند، و به جانم سوگند این اعتقاد همان ضلالت و گمراهی دور از مسیر حقی است که بیش از ضلالت و گمراهی یزید است.
تفسیر آلوسی، ج ۲۶، ص ۷۴.
آیات وارده در موضوع لعن:
در پایان این قسمت، آیات وارده در قرآن کریم که به موضوع لعن اشاره دارد را ذکر می‌کنیم:
در قرآن کریم در بیش از ۲۵ آیه از سوی خداوند یا فرشتگان یا مؤمنین دشمنان ایشان مورد لعن و نفرین قرار گرفته‌اند:
۱ ـ إنّ الله لعن الکافرین وأعدّ لهم سعیرا. الاحزاب (۳۳)، آیه ۶۴.
۲ ـ فنردها علی أدبارها أو نلعنهم کما لعنّا أصحاب السبت. النساء (۴)، آیه ۳۸.
۳ ـ فبما نقضهم میثاقهم لعنّاهم. المایدة (۵)، آیه ۱۳.
۴ ـ وغضب الله علیه ولعنه وأعدّ له عذابا عظیما. النساء (۴)، آیه ۹۳.
۵ ـ لعنه الله وقال لأتخذن من عبادک نصیبا مفروضا. النساء (۴)، آیه ۱۱۸.
۶ ـ من لعنه الله وغضب علیه وجعل منهم القردة والخنازیر و عبد الطاغوت. المایدة (۵)، آیه ۶۰.
۷ ـ بل لعنهم الله بکفرهم. البقرة (۲)، آیه ۸۸.
۸ ـ اولیک الذین لعنهم الله ومن یلعن الله فلن تجد له نصیرا. النساء (۴)، آیه ۵۲.
۹ ـ ولکن لعنهم الله بکفرهم. النساء(۴)، آیه ۴۶.
۱۰ ـ وعد الله المنافقین والمنافقات... نار جهنم هی حسبهم ولعنهم الله. التوبة(۹)، آیه ۶۸.
۱۱ ـ إنّ الذین یؤذون الله و رسوله لعنهم الله فی الدنیا والآخرة. الاحزاب(۳۳)، آیه ۵۷.
۱۲ ـ فهل عسیتم ان تولیتم ان تفسدوا فی الارض و تقطعوا ارحامکم اولیک الذین لعنهم الله فأصمهم وأعمی أبصارهم. محمد (۴۷)، آیه ۲۲و۲۳.
۱۳ ـ و یعذب الله المنافقین والمنافقات... وغضب الله علیهم و لعنهم جهنم وسایت مصیرا. الفتح (۴۸)، آیه ۶.
۱۴ ـ ملعونین اینما ثقفوا أخذوا وقتّلوا تقتیلا. الاحزاب (۳۳)، آیه ۶۱.
۱۵ ـ إنّ الذین یکتمون ما أنزلنا من البینات والهدی من بعد ما بیّنّاه للناس فی الکتاب اولیک یلعنهم الله ویلعنهم اللاعنون. البقرة (۲)، آیه ۱۵۹.
۱۶ ـ لعن الذین کفروا من بنی اسراییل علی لسان داود وعیسی بن مریم. المایدة (۵)، آیه ۷۸.
۱۷ ـ وقالت الیهود ید الله مغلولة علت أیدیهم ولعنوا بما قالوا. المایدة (۵)، آیه ۶۴.
۱۸ ـ إنّ الذین یرمون المحصنات الغافلات المؤمنات لعنوا فی الدنیا والآخرة. النور (۲۴)، آیه ۲۳.
۱۹ ـ فلما جاءهم ما عرفوا کفروا به فلعنة الله علی الکافرین. البقرة (۲)، آیه ۸۹.
۲۰ ـ إنّ الذین کفروا وماتوا وهم کفار اولیک علیهم لعنة الله والملایکة والناس اجمعین. البقرة (۲)، آیه ۱۶۱.
۲۱ ـ فأذّن مؤذّن بینهم أن لعنة الله علی الظالمین. الاعراف (۷)، آیه ۴۴.
۲۲ ـ ثمّ نبتهل فنجعل لعنة الله علی الکاذبین. آل عمران (۳)، آیه ۶۱.
۲۳ ـ اولیک جزایهم أنّ علیهم لعنة الله والملایکة والناس اجمعین. آل عمران (۳)، آیه ۸۷.
۲۴ ـ ألا لعنة الله علی الظالمین. هود (۱۱)، آیه ۱۸.
۲۵ ـ ویفسدون فی الارض اولیک لهم اللعنة و لهم سوء الدار. الرعد (۱۳)، آیه ۲۵.
همچنین در مورد حضرت ابراهیم علیه السلام می‌فرماید:
«قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمهمْ إِنَّا بُرَآَءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنَا بِکُمْ وَبَدَا بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَدًا حَتَّی تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ» الممتحنة (۶۰)، آیه ۴.
قطعا برای شما ابراهیم و کسانی که با اویند سرمشقی نیکوست: آنگاه که به قوم خود گفتند: ما از شما و آنچه به جای خدا می‌پرستید بیزاریم. به شما کفر می‌ورزیم و میان ما و شما دشمنی و کینه همیشگی پدیدار شده تا وقتی که به خدا ایمان آورید.
خداوند از ابراهیم و قوم وی به خاطر این‌که از دشمنان خدا ابراز بیزاری کردند ستایش میکند و ایشان را اسوه مومنین قرار می‌دهد.
چرا سبّ و لعن یزید ممنوع باشد؟
بزرگترین توجیهی که بر منع سبّ و لعن یزید دیده میشود، این سخن ابن کثیر است که می‌گوید:
از روایاتی که در باره ترساندن و آزار و اذیّت مردم مدینه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است، بعضی از علما جواز لعن یزید را استفاده کرده‌اند، مانند: خلال وأبو بکر عبد العزیز و قاضی أبو یعلی و پسرش قاضی أبو الحسین، و أبو الفرج ابن جوزی که کتابی مستقل نیز نوشته و لعن یزید را جایز دانسته است. اما گروهی دیگر آن را جایز ندانسته و به دفاع از یزید کتاب نوشته اند، چرا؟ «لیلاّ یجعل لعنه وسیلة إلی أبیه، أو أحد من الصحابة، وحملوا ما صدر عنه من سوء التصرّفات علی أنّه تأوّل وأخطأ» از سبّ و لعن یزید باید جلوگیری شود، تا به پدرش معاویه و دیگر أصحاب سرایت نکند و اعمال و کارهای او را بر کج فهمی و اشتباه در برداشت حمل کرده‌اند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۴۵.
از این سخن فلسفه حمایت از همه اصحاب و هر کسی که به اسم صحابی شناخته شده باشد روشن میشود، زیرا در این چتر حمایت، دشمنان سر سخت و منافق صفتی هستند که وجودشان را کینه و دشمنی اهل بیت پُر کرده است.
بنا بر این، آنان باید حفظ شوند تا آتشدان تنور اختلاف همیشه روشن باشد و مردم از دستیابی به حق محروم باشند.
و جالب‌تر آن که برای جلوگیری از آشوب و فتنه و به بهانه حفظ خون و اموال و دارایی‌ها و حفظ جان زنان و کودکان و غیر آن، هر حرکت انقلابی را حرام و ممنوع می‌کنند تا خلیفه فاسد و ستمگر به هر آنچه می‌خواهد بتازد و هر جنایتی که خواست انجام دهد، ولی هیچ کس مجاز به انتقاد و تعرّض به حکومتش نباشد.
وقالوا: إنّه(یزید) کان مع ذلک اماماً فاسقاً، والامام إذا فسق لا یعزل بمجرّد فسقه علی أصحّ قولی العلماء، بل، ولا یجوز الخروج علیه لما فی ذلک من إثارة الفتنة، ووقع الهرج وسفک الدماء الحرام، ونهب الأموال، وفعل الفواحش مع النساء وغیرهن، وغیر ذلک ممّا کان واحدة فیها من الفساد أضعاف فسقه کما جری ممّا تقدّم إلی یومنا هذا.
یزید با ارتکاب اعمالی از قبیل حادثه خونین کربلا و مدینه (حرّه) و...فسقش ثابت میشود نه کفر و ارتدادش، و امام فاسق، معزول و از خلافت بر کنار نمی‌شود؛ چرا که موجب هرج و مرج و شیوع فتنه و... میشود.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۴۵.
با این بینش و تفکّر هر حکومتی که با نام اسلام تشکیل شود باید از تعرّض و مخالفت مصون باشد و مردم حقّ هیچ‌گونه اعتراض و انتقادی نداشته باشند، اگر چه اساس آن بر ظلم و جنایت و آدم کشی شکل گرفته باشد، البتّه این سخنان در محدوده خلافت و حکومتی است که مدافع حریم اسلام و فقه سقیفه‌ای باشد و لذا به قول ذهبی:
کان (یزید) ناصبیّاً فظّاً غلیظاً جلفاً، یتناول المسکر ویفعل المنکر، افتتح دولته بقتل الحسین، وختمها بوقعة الحرّة.
یزید، ناصبی (دشمن علی علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام) و خشن و تند خو و سبک‌سر بود، شرب خمر می‌کرد و اعمال زشت انجام می‌داد، حکومتش را با کشتن و به شهادت رساندن حسین آغاز کرد و با حادثه خونین حرّه (قتل عام مردم مدینه) پایان بخشید.
سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج ۴، ص ۳۷.
حال برای روشن شدن صحت این کلام ابن کثیر پرونده درخشان یزید را باز خوانی می‌کنیم:
شراب خواری یزید از طفولیت:
ابن کثیر و دیگران این روایت را ذکر کرده‌اند:
کان یزید بن معاویة فی حداثته صاحب شرب.
یزید بن معاویعه از کودکی اهل شرب خمر بود.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص۲۲۸ ـ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۴۰۳
شراب خواری یزید در شهر مدینه و در ملاء عام:
در دوران خلافت پدرش و در سفر حجّ و پس از مراجعه به شهر مقدّس مدینه و در کنار حرم و خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله دست از دهن کجی به شریعت اسلام بر نداشت و در حضور مردم بر سفره‌اش شراب گذاشت و فقط زمانی که خبر دار میشود که ابن عباس و حسین بن علی قصد ورود به خانه او را دارند دستور می‌دهد تا شراب را بردارند.
عمر بن شیبة قال: لمّا حجّ الناس فی خلافة معاویة جلس یزید بالمدینة علی شراب، فاستأذن علیه ابن عبّاس والحسین بن علیّ، فأمر بشرابه فرفع.
(ترجمه قبل از متن آمده است)
تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج ۶۵، ص ۴۰۶.
سند ذیل گواهی است گویا که دقّت در آن هر مسلمانی را به تعجّب وا می‌دارد.
بعث (عثمان بن محمّد بن أبی سفیان، والی مدینة) إلی یزید منها وفداً فیهم عبد اللّه بن حنظلة الغسیل الأنصاری، وعبد اللّه بن أبی عمرو بن حفص بن المغیرة الحضرمی، والمنذر بن الزبیر، ورجال کثیر من أشراف أهل المدینة، فقدموا علی یزید، فأکرمهم وأحسن إلیهم، وعظّم جوایزهم، ثمّ انصرفوا راجعین إلی المدینة، إلاّ المنذر بن الزبیر، فإنّه سار إلی صاحبه عبید اللّه بن زیاد بالبصرة، وکان یزید قد أجازه بمایة ألف نظیر أصحابه من أولیک الوفد، ولمّا رجع وفد المدینة إلیها، أظهروا شتم یزید، وعیبه، وقالوا: قدمنا من عند رجل لیس له دین، یشرب الخمر، وتعزف عنده القینات بالمعازف.
وإنّا نشهدکم أنّا قد خلعناه، فتابعهم الناس علی خلعه، وبایعوا عبد اللّه بن حنظلة الغسیل علی الموت.
گروهی به نمایندگی مردم مدینه که از اشراف و بزرگان بودند از جمله فرزند شهید جنگ أُحُد عبد اللّه بن حنظله غسیل الملایکه وارد شهر شام شدند و به دیدار یزید رفتند، یزید به آنان احترام فراوانی گذاشت و هدایای بزرگی به آنان داد، ولی آنان پس از بازگشت به مدینه از یزید به بدی یاد کردند و عیب‌هایش را برای مردم بازگو می‌کردند، از جمله می‌گفتند: از نزد کسی آمده‌ایم که دین ندارد، شراب می‌نوشد، ونوازنده‌ها در حضورش به نواختن و رقص می‌پردازند، شاهد باشید که ما او را از خلافت عزل کردیم.
مردم مدینه عزل یزید از حکومت را تأیید و با عبد اللّه بن حنظله تا پای مرگ بیعت کردند.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۳۵ و ۲۳۶ ـ الکامل، ابن الأثیر، ج ۴، ص۱۰۳ ـ تاریخ طبری، ج ۷، ص۴.
علاقه یزید به شراب به قدری بود که دستور می‌داد تا بهترین‌ها را برایش آماده کنند ذهبی از زیاد حارثی نقل میکند:
سقانی یزید شراباً ما ذقت مثله، فقلت: یا أمیر المؤمنین لم أُسلسل مثل هذا، قال: هذا رمّان حُلوان، بعسل اصبهان، بسکّر الأهواز، بزبیب الطایف، بماء بَرَدی.
شرابی را یزید به من نوشانید که هیچ وقت مانند آن را نخورده بودم، گفتم چنین شرابی تا کنون نخورده‌ام، گفت: از انار حُلوان و عسل اصفهان و شکر اهواز و کشمش طایف و آب بردی تهیّه شده است.
سیر أعلام النبلاء، ج ۴، ص۳۷.
یزید تارک نماز، شارب خمر، متجاوز به مادر، دختر و خواهر:
عبدالله فرزند حنظله غسیل الملایکه برداشت خود را بعد از دیدار با یزید این‌گونه بیان می‌دارد:
یاقوم! فواللّه ما خرجنا علی یزید حتّی خفنا أن نرمی بالحجارة من السماء، أنّه رجل ینکح أمهات الأولاد، والبنات، والأخوات، ویشرب الخمر، ویدع الصلاة.
به خدا قسم از نزد یزید بیرون نیامدیم مگر این که ترسیدیم سنگ از آسمان بر سر ما بریزد، زیرا او کسی است که در امر زناشویی حریم شرع را رعایت نمی‌کند، شراب می‌نوشد و نماز نمی‌خواند.
الطبقات الکبری، ابن سعد، ج ۵، ص ۶۶ ـ تاریخ مدینه دمشق، ج ۲۷، ص ۴۲۹ ـ الکامل، ج ۳، ص۳۱۰ ـ تاریخ الخلفاء، ص ۱۶۵.
یزید شراب‌خوار، بوزینه باز، فاسق و ابنه‌ای:
جاحظ از علمای بزرگ اهل سنت با عبارتی شبیه به متن فوق می‌گوید:
ثم ولی یزید بن معاویة یزید الخمور ویزید القرود ویزید الفهود الفاسق فی بطنه المأبون فی فرجه... واما بنو أمیة ففرقه ضلالة وبطشهم بطش جبریة یأخذون بالظنة ویقضون بالهوی ویقتلون علی الغضب.
آنگاه یزید بن معاویه به خلافت رسید؛ همان یزید شراب خوار و بوزینه باز و پلنگ باز و فاسقی که به بیماری ابنه مبتلا بود... و بنی أمیه فرقه‌ای گمراه بودند که سیره و روشی جبرگرایانه داشتند که به مجرد ظن و گمان، دیگران را دستگیر می‌کردند و از روی هوی و هوس حکم می‌کردند و از روی غضب می‌کشتند.
البیان والتبیین، جاحظ(۲۵۵)، ج ۱، ص ۲۷۶.
یزید شراب‌خوار و فاجر و زن‌باز و بوزینه باز و سگ‌باز و ولگرد:
همچنین بلاذری در کتاب خود این‌گونه نقل میکند:
قال الواقدی وغیره فی روایتهم: لما قتل عبد الله بن الزبیر أخاه عمرو بن الزبیر خطب الناس فذکر یزید بن معاویة فقال: یزید الخمور، ویزید الفجور، ویزید الفهور ویزید القرود، ویزید الکلاب، ویزید النشوات، ویزید الفلوات، ثم دعا الناس إلی اظهار خلعه وجهاده، وکتب علی أهل المدینة بذلک.
واقدی و غیر او روایت کرده‌اند: هنگامی که عبد الله بن زبیر به قتل رسید، برادرش عمرو بن زبیر برای مردم خطبه خواند و از یزید بن معاویه این‌گونه یاد کرد: یزید شراب خوار و فاجر و زن باز و بوزینه باز و سگ باز و اهل ولگردی در دشت و بیابان‌هاست. سپس از مردم خواست که او را از خلافت کنار کنند و برای مردم مدینه حکم جهاد فرستاد.
انساب الاشراف، بلاذری، (۲۷۹)، ج ۲، ص ۱۹۱.
حاضرین به غایبین خبر دهند، خلیفه مأبون یعنی یزید:
ذهبی و برخی دیگر از بزرگان اهل سنت در باره یزید این‌گونه آورده‌اند:
خطبهم عبد الملک بمکة لما حج، فحدث أبو عاصم، عن ابن جریج، عن أبیه قال: خطبنا عبد الملک بن مروان بمکة، ثم قال: اما بعد، فإنه کان من قبلی من الخلفاء یأکلون من هذا المال ویؤکلون، وإنی والله لا أداوی أدواء هذه الأمة إلا بالسیف، ولست بالخلیفة المستضعف یعنی عثمان ولا الخلیفة المداهن یعنی معاویة ولا الخلیفة المأبون یعنی یزید وإنما نحتمل لکم ما لم یکن عقد رایة. أو وثوب علی منبر، هذا عمرو بن سعید حقه حقه وقرابته قرابته، قال برأسه هکذا، فقلنا بسیفنا هکذا، ألا فلیبلغ الشاهد الغایب.
عبد الملک در مکه به هنگام حج برای مردم خطبه‌ای خواند و در آن برای مردم این‌گونه سخن گفت: اما بعد، ای مردم! کسانی که قبل از من به خلافت رسیدند هم خود مال مردم را خوردند و هم به دیگران دادند تا بخورند، به خدا سوگند! مشکلات این امت را مداوا نخواهم کرد مگر با شمشیر؛ چرا که من مانند: عثمان خلیفه‌ای مستضعف و مفلوک نیستم. و نیز خلیفه‌ای سهل‌گیر و مسامحه‌گر همچون معاویه نیستم. و خلیفه‌ای أبنه‌ای همچون یزید نیستم. شما را تا زمانی تحمل می‌کنم که رایت و حکومت و منبر و تخت و تاجم در خطر نباشد. و ما نسبت به عمرو بن سعید با تمام قرابت و حقی که داشت این‌گونه کردیم و او با سرش اینچنین کرد و ما نیز با شمشیرمان اینچنین می‌کنیم. این خبر‌ها را حاضرین به غایبین برسانند.
تاریخ الاسلام، ذهبی، ج ۵، ص ۳۲۵ ـ تاریخ مدینه دمشق، ج ۳۷، ص ۱۳۵ـ البیان والتبیین، جاحظ(۲۵۵)، ج ۱، ص ۳۳۴.
ناصبی بودن یزید:
ذهبی، یزید را ناصبی یعنی دشمن اهل بیت علیهم السلام شمرده و در باره او گفته است:
وکان ناصبیا فظا غلیظا جلفا یتناول المسکر ویفعل المنکر
یزید شخصی ناصبی و تند‌خو و سبک (جلف) بود و شراب می‌نوشید و اعمال منکر انجام می‌داد.
سیر أعلام النبلاء، ج ۴، ص۳۷.
یزید بی‌توجّه و تارک نماز:
شخصیّت مورد بحث ما نه تنها نسبت به شراب، بلکه نسبت به مهمترین واجب دینی یعنی نماز نیز بی اعتنا بوده و گاهی می‌خوانده و گاهی نمی‌خوانده است. و به تعبیری کاهل الصلاه بوده است.
وقد کان یزید... فیه أیضاً إقبال علی الشهوات، وترک بعض الصلاة فی بعض الأوقات.
ترجمه قبل از متن آمده است.
البدایة والنهایه، ابن کثیر، ج ۸، ص ۲۵۲
او از بزرگترین واجب خدا یعنی نماز طفره می‌رفت و از تارکان آن بود، همان‌ها که رسول گرامی در باره آنان فرموده است:
سلّموا علی الیهود والنصاری ولاتسلّموا علی یهود أمّتی، قیل: ومن یهود أمّتک قال: تارک الصلاة.
بر یهودیان و مسیحیان سلام کنید اما بر یهودیان أمّت من سلام نکنید، سؤال شد: یهودیان أمّت شما کیانند؟ فرمود: آنان که نماز را ترک کنند.
کشف الخفاء، ج ۱، ص ۴۵۵، رقم ۱۴۸۴.
لاأُبالی‌گری محض با عنوان خلیفه پیامبر:
منذر بن زبیر که از یزید صد هزار درهم پاداش گرفته بود به مردم مدینه گفت:
إنّ یزید واللّه لقد أجازنی بمایة ألف درهم وإنّه لایمنعنی ما صنع إلیّ أن أخبرکم خبره وأصدّقکم عنه، واللّه إنّه لیشرب الخمر، وأنّه لیسکر حتّی یدع الصلاة. وعابه بمثل ما عابه به أصحابه الذین کانوا معه وأشدّ.
یزید اگر چه صد هزار درهم به من هدیه داده است ولی این هدیه نمی‌تواند از بازگویی حقایق مانع شود، به خدا سوگند یزید شراب می‌نوشد و آن‌قدر در حال مستی به سر می‌برد که نماز را ترک میکند. سپس دیگران هم همانند او، بلکه شدیدتر از بدی‌های یزید گفتند و او را سرزنش کردند.
تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۶۹ ـ تاریخ ابن اثیر، ج ۴، ص۴۰ و ۴۱ ـ تاریخ ابن کثیر، ج ۸، ص۲۱۶ ـ العقد الفرید، ج ۴، ص ۳۸۸.
یکی دیگر از همین افراد می‌گوید:
قال عبد الله بن أبی عمرو بن حفص بن المغیرة المخزومی... إنّی لأقول هذا وقد وصلنی وأحسن جایزتی، ولکنّ عدوّ اللّه سِکّیر خِمّیر.
جوایز ارزنده یزید مانع از گفتن حقایق نمی‌شود، من او را دشمن خدا که همیشه در حال مستی و شرب خمر است دیدم.
الأغانی، ج ۱، ص۳۴.
آیا باز هم میتوان از یزید و حکومت کذایی او دفاع نمود و بر جنایت‌هایش آفرین گفت؟
فصل پنجم
امام حسین علیه السلام در قرآن و حدیث نبوی
بدون شکّ بین مسلمانان در مسائل اعتقادی و فقهی اختلافاتی وجود داشته و دارد، اما در یک موضوع اتفاق و وحدت نظر است و آن برتری اهل بیت علیهم السلام از بعد علمی و معنوی است.
یعنی خاندان رسول اللّه صلی الله علیه و آله که امام حسین علیه السلام یکی از اعضای این جمع است امتیازاتی دارند که هیچ کس غیر از آنان به این ویژگی‌ها آراسته نیستند.
بنا بر این در این قسمت با استناد به قرآن و حدیث بخشی از این امتیازات را مرور می‌کنیم:
امام حسین علیه السلام در قرآن
بخشی از امتیازات امام حسین علیه السلام جنبه ملکوتی و الهی دارد:
امام حسین علیه السلام از اصحاب مباهله:
فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَآءَنَا وَأَبْنَآءَکُمْ وَنِسَآءَنَا وَنِسَآءَکُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکَـذِبِینَ. آل عمران (۳)، آیه ۶۱.
پس هر که در این [باره] پس از دانشی که تو را [حاصل] آمده، با تو محاجه کند، بگو: «بیایید پسرانمان و پسرانتان، و زنانمان و زنانتان، و ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم; سپس مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغ‌گویان قرار دهیم.
امام حسین علیه السلام از پاکان و مطهّرین:
إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا. الاحزاب (۳۳)، آیه ۳۳.
خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
امام حسین علیه السلام از ذوی القربی:
قُل لاَّ أَسْـَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی. الشوری (۴۲)، آیه ۲۳.
بگو: «به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان.
امام حسین علیه السلام از ابرار:
در سوره انسان در باره اهل بیت که غذای خود را به یتیم و مسکین و اسیر انفاق نمودند، در وصف آن حضرت و دیگر اهل بیت علیهم السلام این‌گونه آمده است:
إِنَّ الاَْبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْس کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا. الانسان (۷۶)، آیه ۵.
به یقین ابرار (و نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است.
امام حسین علیه السلام در روایات نبوی
در بین جامعه عرب هیچ کس از نظر عظمت و ویژگی‌های اخلاقی همانند دو فرزند علی و فاطمه نبوده‌اند؛ زیرا جدّ بزرگواری همچون پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و پدری همانند: امیر المؤمنین علی علیه السلام و مادری مثل حضرت فاطمه سلام الله علیها داشته‌اند.
اعمش از أبو جعفر منصور و او از پدرش و پدرش از جدّش و او از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل میکند که فرمود:
ألا أدلّکم علی خیر الناس جدّاً وجدّةً؟ قالوا بلی یا رسول اللّه، قال: هذا الحسن والحسین جدّهما رسول اللّه سیّد المرسلین، وجدّتهما خدیجة بنت خویلد سیّدة نساء العالمین. أیّها الناس! ألا أدلّکم علی خیر الناس أباً واما؟ قالوا: بلی یا رسول اللّه، قال: هذا الحسن والحسین أبوهما علیّ بن أبی طالب أخو رسول اللّه، وأمهما فاطمة بنت رسول اللّه سیّدة نساء العالمین،...
آیا شما را راهنمایی کنم به بهترین مردم از نظر جدّ وجدّة؟ گفتند: بلی یا رسول اللّه فرمودند: این دو حسن و حسین هستند که جدّ آنها رسول خدا سیّد المرسلین، و جدّه آنها خدیجه بنت خویلد سیّدة زنان عالمیان است. ای مردم! آیا شما را از بهترین مردم از حیث پدر و مادر خبر نسازم؟ گفتند: بلی یا رسول اللّه! فرمود: این دو حسن و حسین هستند که پدرشان علیّ بن أبی طالب برادر رسول خدا، و مادرشان فاطمه دختر رسول خدا سرور زنان جهان است...
مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۲۷ ـ المعجم الکبیر، ج ۱، ص۱۲۹ ـ کنز العمّال، ج ۶، ص۲۲۱ـ تذکرة الخواص، ص ۲۳۴.
علاوه بر جایگاه برتر امام حسین از حیث حسب و نسب، سخنان و احادیث نبوی نیز بیانگر ویژگی‌های این دو یادگار و ریحانه رسول خدا هستند که در این فصل و بنا به ضرورت به پاره‌ای از احادیث نبوی اشاره می‌کنیم:
الف ـ حسین محبوب قلب پیامبر
برترین امتیازها، علاقه و محبّت پیامبر خدا به امام حسین علیه السلام است، زیرا حبّ و دوستی آن حضرت بر اساس ملاکهای خدایی است.
انس بن مالک می‌گوید:
سیل رسول اللّه صلی الله علیه و آله أیّ أهل بیتک أحبّ إلیک قال: الحسن والحسین.
از رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم سؤال شد: کدام‌یک از اهل بیت خود را بیشتر دوست می‌دارید؟ حضرت فرمودند: حسن و حسین را.
سنن ترمذی، ج ۵، ص۳۲۳، رقم ۳۸۶۱.
در روایتی دیگر از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم نقل کرده‌اند:
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: من أحبّ الحسن والحسین فقد أحبّنی، ومن أبغضهما فقد أبغضنی.
رسول اللّه صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس حسن و حسین مرا دوست داشته باشد در حقیقت مرا دوست داشته اشت، و هر کس از آن دو بغض و کینه داشته باشد در حقیقت مرا مورد بغض قرار داده است.
مسند أبی هریرة، ج ۱۱، ص ۷۸.
ب ـ حسین سرور جوانان بهشت
از فضایل منحصر به فرد امام حسن و امام حسین علیهما السلام سروری جوانان در بهشت است که در روایتی متواتر از پیامبر خدا به آن اشاره شده است.
أبو سعید خُدری از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است که فرمود:
الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّة.
الطبقات الکبری، ج ۸، ص۳۰ ـ المعجم الکبیر، ج ۳، ص۲۴ ـ تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۴۰ـ المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۶۷.
ج ـ دشمنی با حسین دشمنی با پیامبر
متون اهل سنت در روایتی از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله وسلّم این‌گونه نقل کرده‌اند:
عن النبیّ صلی الله علیه و آله قال: من أحبّهما فقد أحبّنی ومن أبغضهما فقد أبغضنی.
هر کس حسن و حسین را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر کس با من بغض و دشمنی ورزد با من بغض و دشمنی ورزیده است.
المعجم الکبیر، ج ۳، ص۴۰ ـ مجمع الزواید، ج ۹، ص۱۸۰.
د ـ آزار و اذیّت اهل بیت آزار و اذیّت خدا
ابوسعید خرجوشی متوفای ۴۰۹ هـ. از امام علی بن ابی طالب علیه السلام نقل میکند که فرمود: از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله شنیدم:
من آذانی فی أهل بیتی فقد آذی اللّه عزّ وجلّ، ومن أعان علی أذاهم ورکن إلی أعدایهم فقد آذن بحرب من اللّه، ولانصیب له غداً فی شفاعة رسول اللّه.
هر کس اهل بیت مرا اذیّت کند خدا را اذیّت کرده است و هر کس کمک به آزار آنان نماید و یا به دشمنان آنان کمک کند روز قیامت از شفاعت رسول خدا محروم خواهد بود.
شواهد التنزیل، ج ۲، ص۹۳ ـ شرف المصطفی، باب ۲۷.
هـ ـ پیش‌گویی پیامبر صلی الله علیه و آله از شهادت امام حسین علیه السلام
در این زمینه روایات بسیاری در متون و منابع اهل سنت وارد شد ه است که چند نمونه آن را ذکر می‌کنیم:
۱ ـ أبو علیّ بن عثمان بن السکن الحافظ قال:... عن أنس بن الحارث قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «إنّ ابنی هذا یقتل بأرض من أرض العراق، فمن أدرکه منکم فلینصره، فقتل أنس معه، یعنی مع الحسین بن علی علیهما السلام».
این فرزندم (حسین) در سرزمین عراق شهید خواهد شد هر کس او را دید باید یاری‌اش نماید.
التذکرة فی أحوال الموتی وأمور الآخرة،شمس الدین أبی عبد الله محمد بن أحمد بن أبی بکر بن فرح الأنصاری القرطبی، ۶۷۱ هجری، وهو من علماء أهل السنة والکتاب من دار الکتب العلمیة، بیروت لبنان، الطبعة الأولی ۱۹۸۵ م.
۲ ـ الامام أحمد فی مسنده قال: حدّثنا مؤمّل قال: حدّثنا عمارة بن زاذان، حدّثنا ثابت، عن أنس، إنّ ملک المطر استأذن أن یأتی النبیّ صلی الله علیه و آله فأذن له، فقال لأمّ سلمة: «إملکی علینا الباب لا یدخل علینا أحد، قال: وجاء الحسین لیدخل فمنعته، فوثب فدخل، فجعل یقعد علی ظهر النبیّ صلی الله علیه و آله وعلی منکبیه وعلی عاتقه، قال: فقال الملک للنبیّ صلی الله علیه و آله: أتحبّه؟ قال: نعم، قال: اما إنّ أمّتک ستقتله، وإن شیت أریتک المکان الذی یقتل فیه، فضرب بیده، فجاء بطینة حمراء، فأخذتها أمّ سلمة فصرتها فی خمارها». قال ثابت: بلغنا أنها من کربلاء.
فرشته مأمور باران اجازه ورود به محضر پیامبر اکرم را خواستار شد، پس از اجازه ورود، پیامبر به امّ سلمه فرمود: مواظب درب خانه باش تا کسی وارد نشود، حسین آمد تا نزد جدّش برود، امّ سلمه مانع شد ولی او وارد شد و بر زانو و کتف آن حضرت می‌نشست و گاهی بر پشت پیامبر بالا می‌رفت، فرشته پرسید: آیا او را دوست داری؟ فرمود: آری، گفت: امّتت او را خواهند کشت، سپس دستش را دراز کرد و مقداری خاک سرخ که در آن سرزمین شهید خواهد شد به پیامبر نشان داد.
التذکرة فی أحوال الموتی وأمور الآخرة،شمس الدین أبی عبد الله محمد بن أحمد بن أبی بکر بن فرح الأنصاری القرطبی، ۶۷۱ هجری، وهو من علماء أهل السنة والکتاب من دار الکتب العلمیة، بیروت لبنان، الطبعة الأولی ۱۹۸۵ م. ص ۴۰۴ و ۴۰۵.
۳ ـ الامام أحمد بن حنبل: حدّثنا عبد الرحمن بن مهدی، حدّثنا حمّاد بن سلمة، عن عمّار بن أبی عمّار عن ابن عباس قال: «رأیت رسول اللّه صلی الله علیه و آله نصف النهار أشعث أغبر، معه قارورة فیها دم یلتقطه ویتتبّعه فیها، قال قلت: یا رسول اللّه صلی الله علیه و آله! ما هذا؟ قال: دم الحسین وأصحابه، لم أزل أتّبعه منذ الیوم». قال عمّار: فحفظنا ذلک الیوم فوجدناه قتل ذلک الیوم.
ابن عبّاس می‌گوید: هنگام ظهر رسول اللّه را دیدم صورتش از گرد و غبار پوشیده شده بود و شیشه‌ای که خون داخل آن بود در دست داشت، عرض کردم این چیست؟ فرمود: خون حسین و یاران حسین است که همیشه همراه دارم.
التذکرة فی أحوال الموتی وأمور الآخرة،شمس الدین أبی عبد الله محمد بن أحمد بن أبی بکر بن فرح الأنصاری القرطبی، ۶۷۱ هجری، وهو من علماء أهل السنة والکتاب من دار الکتب العلمیة، بیروت لبنان، الطبعة الأولی ۱۹۸۵ م.، ص ۶۴۶.
د ـ گریه پیامبر صلی الله علیه و آله بر شهادت امام حسین علیه السلام:
تاریخ جز برای امام حسین علیه السلام به یاد ندارد که در لحظه به دنیا آمدن، گریه و عزا جای تبریک را گرفته باشد، و این هم از عجایب زندگی خاندان رسول اکرم صلی الله علیه و آله است؛ چرا که به نقل از أسماء بنت عمیس آورده‌اند که گفت: در لحظه به دنیا آمدن حسین قابله فاطمه بودم، وقتی که به دنیا آمد او را نزد رسول خدا بردم، آن حضرت پس از اعتراض نسبت به رنگ پارچه‌ای که در آن پیچیده شده بود و تعویض آن و گفتن اذان و اقامه گریست، پرسیدم چرا گریه می‌کنید؟ فرمود: گروه ستمگران او را خواهند کشت، خداوند شفاعتم را به ایشان نرساند، ای أسماء این مطلب را فاطمه نشنود.
مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۸۸ ـ ذخایر العقبی، ص ۱۱۹.
وقال شرحبیل بن مدرک الجعفی عن عبد اللّه بن نجی عن أبیه: «أنّه سافر مع علیّ بن أبی طالب وکان صاحب مطهرته، فلمّا حاذوا نینوی وهو منطلق إلی صفّین نادی علیّ: صبراً أبا عبد اللّه، صبراً أبا عبد اللّه بشطّ الفرات. قلت: من ذا أبا عبد اللّه؟ قال: دخلت علی رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم وعیناه تفیضان فقلت: یا نبیّ اللّه! أغضبک أحد؟ قال: بلی، قام من عندی جبریل قبل فحدثنی أنّ الحسین یقتل بشطّ الفرات، وقال: هل لک أن أشمّک من تربته؟ قلت: نعم، فمدّ یده فقبض قبضة من تراب فأعطانیها، فلم أملک عینی أن فاضتا».
عبد اللّه نجی از پدرش که در سفر به صفّین همراه امیر مؤمنان علیه السلام بوده است نقل میکند که: علی علیه السلام وقتی که مقابل سرزمین نینوا رسید، صدا زد: ای أبا عبد اللّه در کنار شطّ فرات صبر کن.
گفتم: این أبا عبد اللّه کیست؟ فرمود: محضر پیامبر رسیدم چشمانش پُر از اشک بود، عرض کردم: آیا کسی شما را ناراحت کرده است؟ فرمود: آری، جبرییل به من خبر داد که حسین را در کنار شطّ فرات می‌کشند، و مقداری از خاک آن سرزمین را برایم آورد که پس از استشمام آن نتوانستم جلوی گریه‌ام را بگیرم.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۱۷.
و همچنین وجود ده‌ها روایت در کتب شیعه و سنی از عزاداری و گریه آن حضرت بر شهادت امام حسین علیه السلام، عظمت و بزرگی این حادثه را نزد رسول گرامی ثابت میکند.
نکات مهمّ:
مدافعان و پیروان حکومت ظالمانه و جابرانه یزید مخصوصاً وهّابیان سینه چاک و احیاگران سنّت‌های اموی با نادیده گرفتن احادیث و روایات وارده از لسان پاک رسول اعظم اسلام صلی الله علیه و آله در کتب سیره و سنن و تحریف حقایق و واقعیّت‌های تاریخی خیانت‌هایی را مرتکب شده‌اند که به اهمّ آن اشاره می‌کنیم:
۱ ـ ستایش‌ها و گواهی‌ها و تأییدهای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را که در تأیید راه و روش فرزندش سیّد الشهدا بوده است کتمان کرده و نگاهشان به آن حضرت همانند نگاه به افراد عادی زمان پیامبر و دیگر اصحاب است.
۲ ـ بزرگترین خیانت تاریخی را در حقّ پیامبر و فرزندش امام حسین علیهما السلام با بی‌توجّهی به ده‌ها حدیث صحیح که در آن خبر از شهادت امام حسین و خشم و غضبش نسبت به قاتلان و مسبّبان واقعه کربلا است مرتکب شده‌اند، و عموماً این‌گونه احادیث را بی ارزش و یا غیر صحیح معرّفی کرده‌اند.
۳ ـ آنان اعلام می‌دارند که محبّ و دوست‌دار عترت و فرزندان علی و فاطمه می‌باشند، ولی در این ادّعایشان صادق نیستند، زیرا بخش اعظمی از سخنان امام حسین علیه السلام را که بیانگر اهداف حرکت اعتراضی و انقلابی او است نادیده گرفته‌اند.
۴ ـ با تأثیر پذیری از اندیشه‌های منحطّ نواصب که دشمنی خاندان پیامبر را سر لوحه زندگی خود قرار داده‌اند، کینه و دشمنی با اهل بیت علیهم السلام مخصوصاً امام حسین علیه‌السلام را در دفاع از یزید به نمایش گذاشته‌اند.
۵ ـ با بی اعتنایی به سخنان گروهی از بزرگان اهل سنّت که هر کدام به گونه‌ای از شخصیّت علمی و معنوی امام حسین علیه السلام سخن گفته‌اند به پاره‌ای از سخنان و نوشته‌های بی ارزش استناد جسته و آن حضرت را در ردیف عادی‌ترین افراد زمان قرار داده‌اند.
۶ ـ خلافت و حکومت یزید را خلافتی شرعی و دینی تلقی کرده و اعمال او را از ابعاد گوناگون سیاسی و اجتماعی توجیه کرده‌اند.
۷ ـ حرکت امام حسین علیه السلام را بر خلاف سیر عادی و عامل شهادت را موقعیّت نشناسی آن حضرت معرّفی نموده‌اند.
امام حسین علیه السلام از نگاه صحابه و تابعین و علمای اهل سنّت
با توجّه به جایگاه والای عترت در قرآن و کلام رسول اللّه صلی الله علیه و آله جایی برای استناد به سخنان دیگران باقی نمی‌ماند، اما برای آشنایی بعضی از خوانندگان ناچاریم تا به فرازهایی از سخنان اصحاب و تابعان و غیر آنان اشاره‌ای داشته باشیم، زیرا خالی از فایده و لطف نیست.
نگاه به سیمای حسین نگاه به سیمای پیامبر است:
از جابربن عبد اللّه انصاری نقل شده است که هنگام عبور امام حسین علیه السلام از مقابل او و عدّه‌ای دیگر گفت: «من أحبّ أن ینظر إلی سیّد شباب أهل الجنّة فلینظر إلی هذا، سمعته من رسول اللّه صلی الله علیه و آله ».
هر کس دوست دارد به سرور جوانان بهشت بنگرد به این آقا نگاه کند، این سخن را از رسول خدا شنیدم.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۲۵.
سعادت برای ابن عباس:
عبد اللّه بن عبّاس رکاب اسب را برای امام حسن و حسین نگه می‌داشت تا سوار شوند، گروهی او را سرزنش کردند که تو سنّ و سالت بیشتر از آنها است.
گفت: «إنّ هذین ابنا رسول اللّه صلی الله علیه و آله، أفلیس من سعادتی أن آخذ برکابهما؟»
این دو فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله هستند، برای من سعادت است تا رکاب را برای آن دو بگیرم.
تاریخ ابن عساکر، ج ۴، ص ۳۲۲.
اقرار عمر بن خطاب بر بزرگی و شرافت امام حسین علیه السلام:
قال عمر بن الخطّاب للحسین علیه السلام: «فإنّما أنبت ما تری فی رؤو سنا اللّه ثمّ أنتم».
عمر به امام حسین علیه السلام عرض کرد: آنچه بالای سر ماست (و ما زیر سایه عزّتش هستیم یعنی اسلام) از خداست سپس توسط شما خاندان رسول.
الإصابة، ج ۱، ص ۳۳۳.
ریختن خون حسین علیه السلام و سؤال از ریختن خون پشه:
مردی از عبد اللّه فرزند عمر پرسید: اگر خون پشه در لباس انسان باشد آیا نماز در آن صحیح است؟
گفت: اهل کجایی؟ گفت: از اهالی عراق.
فقال: أنظروا إلی هذا، یسألنی عن دم البعوض وقد قتلوا ابن رسول اللّه صلی الله علیه و آله، وقد سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: هما ریحانتای من الدنیا.
گفت: این مرد را بنگرید که فرزند رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم را کشته‌اند حال آمده از ریختن خون پشه ای از من سؤال میکند. از رسول خدا شنیدم که فرمود: حسن و حسین دو گل خوشبوی من از دنیا هستند.
تاریخ ابن عساکر، ج ۴، ص ۳۱۴.
ریخته شدن خون حسین علیه السلام و شرم از پیامبر:
ابراهیم نخعی می‌گوید:
لو کنت فیمن قاتل الحسین ثمّ أُدخلت الجنّة لاستحییت أن أنظر إلی وجه رسول اللّه صلی الله علیه و آله.
اگر من جزء قاتلان امام حسین علیه السلام بودم و وارد بهشت می‌شدم از نگاه به صورت پیامبر خجالت می‌کشیدم.
الإصابة، ج ۱، ص ۳۳۵.
معاویه و اعتراف به آقایی و بزرگی امام حسین علیه السلام:
معاویه با هدف تفرقه و شاید هم به قصد امتحان به عبد اللّه بن جعفر گفت:
أنت سیّد بنی هاشم، أجابه قایلاً: سیّد بنی هاشم حسن وحسین.
تو آقا و بزرگ بنی هاشم هستی، در جواب گفت: حسن و حسین بزرگ بنی هاشم هستند.
الحسن بن علیّ، کامل سلیمان، ص ۱۷۳.
گریه آسمان برای حسین علیه السلام:
از ابن سیرین نقل است که گفت:
لم تبک السماء علی أحد بعد یحیی بن زکریّا إلاّ علی الحسین علیه السلام.
آسمان پس از یحیی بن زکریّا جز بر حسین گریه نکرد.
تاریخ ابن عساکر، ج ۴، ص ۳۳۹.
امام حسین علیه السلام از دیدگاه ابن حجر:
ابن حجر در باره امام حسین علیه السلام می‌گوید:
الحسین بن علیّ بن أبی طالب الهاشمیّ أبو عبد اللّه المدنیّ سبط رسول اللّه صلّی اللّه علیه وسلّم وریحانته من الدنیا وأحد سیدی شباب أهل الجنّة.
حسین بن علیّ بن أبی طالب هاشمیّ أبو عبد اللّه مدنیّ نوه رسول خدا صلی الله علیه و آله و ریحانه او در دنیا و یکی از دو آقای جوانان بهشت.
تهذیب التهذیب، ج ۲، ص ۲۹۹.
سپس ابن حجر بعد از نقل این روایت می‌گوید:
رواه الخطیب بسند صحیح إلی یحیی.
این روایت را خطیب بغدادی با سند صحیح برای یحیی نقل کرده است.
تهذیب التهذیب، ج ۲، ص ۲۹۹.
محبوب‌ترین انسان‌ها در آسمان:
یونس بن أبی إسحاق عن العیزار بن حریث قال:«بینما عبد اللّه بن عمرو بن العاص جالس فی ظلّ الکعبة إذ رأی الحسین بن علیّ مقبلاً فقال: هذا أحبّ أهل الأرض إلی أهل السماء الیوم».
عبد اللّه بن عمر عاص در سایه کعبه نشسته بود، امام حسین علیه السلام را دید که به طرف کعبه می‌آید گفت: او امروز محبوب ترین انسان‌ها در بین آسمانیان است.
البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۲۲۶.
با این‌که کتب تاریخی صفحات بی‌شماری را در نقل جنایات یزید نسبت به اهل بیت علیهم السلام به خود اختصاص داده و شهرت داستان کربلا از روزهای آغازین آن در همه محافل ورد زبان‌ها و نقل مجالس بوده است، اما با این وجود متأسّفانه گروهی برای دفاع از او به هر وسیله‌ای متوسّل شده و از هر روشی استفاده کرده‌اند، که دل هر دردمندی را به درد می‌آورد.
اکنون با توجه به عناوین این مجموعه، چه توجیهی برای قاتلان امام حسین علیه السلام و نیز مدافعان خلافت یزید باقی می‌ماند؟
آیا انصاف است امام حسین علیه السلام را با مقام شامخی که نزد پروردگار عالم و پیامبر و امّت اسلامی دارد با یزید مقایسه کنند و یا ـ نعوذ باللّه ـ آن حضرت را مقصّر بدانند؟
آیا در نقل حوادث تاریخی جانب امانتداری را به درستی رعایت کرده‌اند؟
فصل ششم:
قاتل امام حسین علیه السلام کیست؟!!
با وجود تمام نصوص و عبارات صریحی که در متون بالا ذکر گردید و همچون روز روشن قاتل امام حسین علیه السّلام را مشخص می‌گرداند اما با این وجود هم‌چنان برخی افراد در سایت‌ها و کتاب‌های خود در صدد عوام فریبی و سم‌پاشی بر آمده و این جمله از امام حسین علیه السلام در کتاب ارشاد شیخ مفید رحمه الله علیه را خطاب به شیعیان آن حضرت دانسته و به این وسیله آنها را قاتلان واقعی آن حضرت معرفی نموده‌اند. از این رو لازم است توضیحاتی پیرامون این موضوع ذکر گردد.
گرچه در خلال مباحث گذشته به خوبی پاسخ این پرسش مشخص و واضح گردید؛ اما از باب اهمیت ویژه این بحث که اخیراً از سوی بسیاری از هواداران بنی امیه و وهابیت مطرح گردیده و به آن دامن زده میشود در بخشی جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هواداران بنی امیه،چه در آن زمان و چه قرنی بعد و حتی عصر حاضر، کوشیدهاند حرکت آن حضرت را نوعی شورش، آشوب، فتنهانگیزی، ایجاد تفرقه در امت و تمرد از خلافت معرفی کنند و در کشتن او، حق را به جانب یزید بدهند که یک شورش‌گر بر ضد خلافت مرکزی را کشته است. در این مورد، به احادیثی هم استناد می‌کنند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله وسلّم به کشتن کسی که یک پارچگی امت را به هم زده فرمان داده است و می‌گویند: «ان یزید قتل الحسین بسیف جده» (حسین با شمشیر جدش کشته شد)
و یا با استناد به برخی کتاب‌های علمای شیعه و برداشت‌های ناقص و غیر صحیح خود مردم کوفه را شیعه امیر المؤمنین و امام حسین علیهما السّلام معرفی کرده و قاتلان آن حضرت را همین گروه بدانند.
به عنوان نمونه به مواردی از این شبهه افکنی‌ها توجه کنید:
نفرین امام حسین علیه السّلام خطاب به چه کسانی است؟
احمد الکاتب و بعضی دیگر از هم مسلکان او می‌گویند: امام حسین علیه السّلام در نفرین به شیعیان خود این‌گونه گفته است:
اللهم إن مَتَّعْتَهم إلی حین فَفَرِّقْهم فِرَقاً، واجعلهم طرایق قِدَداً، ولا تُرْضِ الوُلاةَ عنهم أبداً، فإنهم دَعَوْنا لِینصرونا، ثم عَدَوا علینا فقتلونا.
پروردگارا! این گروه را تا مدت معینی از دنیا برخوردار ساز و آنان را در فرقهها و دستهجات متعدد قرار بده و هیچ گاه والیان را از آنان خرسند مساز! زیرا اینان ما را دعوت کردند تا یاری کنند اما بر خلاف انتظار با ما دشمنی کردند و ما را کشتند.
الإرشاد، شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۱۰.
دولت ایران به خاطر کشتن [امام] حسین [علیه السلام] عذرخواهی کند:
گروهی که از آنها سخن به میان آمد در راستای سیاست «فرار به جلو» در دشمنی و کینه دیرینه خود با خاندان عصمت و طهارت با طرح بعضی از اد‌عا‌ها سعی در تبریه خویش از برخی اتهامات دارند. به عنوان مثال به گزارشی که در ذیل می‌آید دقت نمایید:
«تعدادی از اهالی مصر که خود را به واسطه رسیدن نسبشان به ائمه شیعه، «اشراف» می‌خوانند، در نامه‌ای یه یک روزنامه مصری خواستار عذرخواهی شیعیان و دولت ایران به خاطر قتل امام حسین علیه السلام شدند!
به گزارش «خیمه» این افراد همچنین درخواست کرده‌اند اموال «خمس» و همچنین «فیی» به ایشان پرداخت شود. آقایان «اشراف» خود را در جایگاه صاحبان دم نشانده و در نامه خود یادآور شده‌اند که به عنوان «اشراف» (معادل سید) مسیولیت قتل امام حسین علیه السلام را به عهده شیعیان می‌دانند.
مسیول این گروه در نامه خود آورده است: «دلایل قطعی ثابت شده است که اجداد شیعیان فعلی که در عراق و ایران پراکنده‌اند همان کسانی هستند که در جنگ، [امام] حسین [علیه السلام] را کشتند، روایات شیعه هم به این جنایت شیعیان تصریح میکند!»
همچنین این شخص با ذکر روایاتی از عالمان شیعه و به نقل از ائمه در مذمت کوفیان، این مذمت‌ها را خطاب به شیعیان فرض کرده است.
البته نویسنده این مطلب خیلی زود و در همین نامه هویت و انگیزه خود را لو داده و از همه نوادگان امام حسین علیه السلام دعوت کرده است تا با اتحاد، انتقام خود را از شیعیان یهودی بگیرند.
به‌رغم این که اهل سنت وجوب خمس را تنها در غنایم جنگی صحیح می‌دانند، این افراد از شیعیان قم و نجف و دیگر مناطق خواسته‌اند تا اموالی را که تاکنون از راه خمس و دیگر اموال که از نظر شرعی متعلق به ائمه ست، به آنها برگردانند.»
http://kheimehnews.com/vdcd.k۰s۲yt۰sfa۲۶y.html
فردا ـ ۵ آبان ۱۳۸۷ ساعت ۱۴:۰۳
کشته شدن امام حسین علیه السلام با شمشیر...
و یا ابن العربی (قاضی ابوبکر محمد بن عبد اللَّه ابن العربی المالکی) متوفای ۵۴۳ هـ. ق. صاحب کتاب «العواصم من القواصم» (توجه شود که با ابن عربی عارف معروف که در متون فارسی ما بدون الف و لام می‌آید اشتباه نشود. و گر چه شخصیت و تفکرات وی در جای خود قابل نقد و مناقشه است اما او نسبت به اهل بیت علیهم السلام ارادت داشته است.) وی که در طرفداری از بنی امیه و بغض و دشمنی نسبت به اهل بیت شهره بوده است، برای آن که دامن یزید را از خون امام حسین علیه السلام تطهیر کند، گفته است:
«انّ یزید قتل الحسین بسیف جده»
یزید [امام] حسین [علیه السلام] را با شمشیر جدش به قتل رساند.
المناوی، محمد بن عبد اللَّه، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تحقیق احمد عبد السلام، ج: ۱ ص: ۲۶۵، دارالکتب العلمیة، چاپ اول ۱۴۱۵ق، بیروت. همچنین ر. ک. خلاصة عبقات الانوار، میر سید حامد حسین النقوی، تلخیص المیلانی، ج: ۴ ص ۲۳۷ و ۲۳۸، مؤسسة البعثة قم ۱۴۰۶.
پس همان‌طور که در مباحث گذشته گفتیم: اشخاصی همچون ابن حجر هیثمی و محمد کرد علی و تقی الدین ابن الصلاح و غزالی، و ابن العربی و ابن تیمیه و غیره که از بزرگان و اسلاف همینان بودهاند با عبارات دیگری این شبهات را طرح نموده‌اند.
مراجعه شود به: الفتاوی الحدیثیة، ص۱۹۳. و نیز مراجعه شود به: رساله ابن تیمیة: سؤال در رابطه با یزید بن معاویه ص ۱۴ و ۱۵ و ۱۷، و کتاب العواصم من القواصم از ابن العربی ص ۲۳۲ و۲۳۳ و إحیاء علوم الدین از غزالی، ج ۳، ص ۱۲۵ و الاتحاف بحب الأشراف، ص۶۷ و ۶۸ و الصواعق المحرقة، ابن حجر، ص ۲۲۱ و خطط الشام، ج ۱، ص ۱۴۵ و قید الشرید، ص ۵۷ و ۵۹.
مخالفت با یزید...!!!
محمد الخضری این گونه می‌گوید:
الحسین أخطأ خطأ عظیماً فی خروجه هذا الذی جر علی الأمة وبال الفرقة، وزعزع ألفتها إلی یومنا هذا...
[امام] حسین [علیه السلام] در خروجش بر علیه حکومت که موجب گرفتاری و تفرقه امت پیامبر شد و تا امروز این ألفت و دوستی از بین آنها رخت بربسته است مرتکب خطا شد...
محاضرات فی تاریخ الأمم الإسلامیة، ج ۲، ص ۱۲۹.
محمد أبو الیسر عابدین، مفتی شام این‌گونه گفته است:
بیعة یزید شرعیة، ومن خرج علیه کان باغیاً.
بیعت با یزید از وجاهت شرعی برخوردار بوده و هر کس بر علیه او خروج نماید سرکشی و طغیان نموده است.
اغالیط المؤرخین، ص ۱۲۰.
یزید مجتهد و امام!!!
ابو الخیر شافعی قزوینی، یزید را در کارش این‌گونه توصیف میکند: «إماماً مجتهداً» (یزید امام و مجتهد بوده است) تراجم رجال القرنین السادس والسابع، ص ۶.
بلکه بعضی ادعا کرده‌اند که یزید از صحابه، و از خلفاء راشدین مهدیین و یا از أنبیاء بوده است.
ر. ک. منهاج السنة، ابن تیمیة، ج ۴، ص ۵۴۹ به بعد.
پاسخ:
در پاسخ به این گروه از افراد این‌گونه می‌گوییم:
الف: عدم مشروعیت خلافت یزید به شهادت جمع کثیری از صحابه
زمانی که امام حسین علیه السلام که برترین و بزرگترین صحابه رسول خدا صلی الله
علیه و آله و دیگر صحابه حاضر در عهد یزید که أهل حل و عقد امت بودند أمارت یزید را بالاتفاق ردّ نموده و او را شخصی فاسق، فاجر شراب‌خوار و... دانستند، (عبارات تاریخی آن در ابتدای این تحقیق ذکر گردید) از این‌رو دیگر جایی برای توجیه حاکمیت و خلافت نامشروع یزید باقی نمی‌ماند تا امام حسین علیه السّلام به عنوان شورش‌گر و خروج کننده بر علیه او خوانده شود.
با این تفصیل اصل مشروعیت خلافت یزید زیر سؤال رفته و بطلان گفتار افرادی که امام حسین علیه السلام را خروج کننده بر علیه یزید دانسته‌اند آشکار میشود.
ب ـ صدور فرمان از سوی یزید برای کشتن امام حسین علیه السلام
در تبیین قاتل بودن یزید نسبت به امام حسین علیه السّلام لازم نیست که او خود به صورت مستقیم و مباشر قاتل آن حضرت بوده باشد؛ بلکه زمانی که تمام حکام و فرماندهان زیر دست او در انجام دستورات و فرامین حکومتی تابع محض او به حساب آیند و شکست و پیروزی آنها به یزید نسبت داده شود دیگر هیچ جایی برای توجیه بی‌گناهی یزید در این اقدام وجود ندارد. به تعبیر دیگر: یزید بن معاویة قاتل امام حسین علیه السلام است اما با شمشیر ابن زیاد، و شمر و عمر بن سعد.
در این زمینه میتوان به این دسته از روایات تاریخ اشاره نمود:
ذهبی می‌نویسد:
خرج الحسین إلی الکوفة، فکتب یزید إلی والیه بالعراق عبید الله بن زیاد: إن حسینا صایر إلی الکوفة، وقد ابتلی به زمانک من بین الأزمان، وبلدک من بین البلدان، وأنت من بین العمال، وعندها تعتق أو تعود عبدا. فقتله ابن زیاد وبعث برأسه إلیه.
حسین به سوی کوفه، عزیمت نمود. از این رو یزید به والی و حاکم عراق عبید الله بن زیاد نوشت: حسین به سوی کوفه عازم است، و او از میان شهرها سرزمین تو را انتخاب کرده که هم‌زمان با ایام و دوران حکومت توست، او تو از میان عمال و گارگزاران برای این کار برگزیده شده‌ای پس لازم یا خود را آزاد سازی یا به بردگی و غلامی درآیی و از این‌رو بود که ابن زیاد حسین را کشت و سر او را برای یزید فرستاد.
و نیز سیوطی می‌نویسد:
فکتب یزید إلی والیه بالعراق، عبید الله بن زیاد بقتاله.
یزید به عبید الله بن زیاد والی و فرماندار خود در عراق، دستور قتال و جنگیدن با حسین را صادر کرد.
تاریخ الخلفاء، ص ۱۹۳، چاپ دار الفکر سال ۱۳۹۴ هـ. بیروت.
ابن زیاد به مسافر بن شریح یشکری می‌گوید:
أما قتلی الحسین، فإنه أشار علی یزید بقتله أو قتلی، فاخترت قتله.
این که من حسین را به قتل رساندم به این خاطر بود که به مرا بین کشته شدن خودم و کشتن حسین مخیر نموده بود و من بین این دو کشتن حسین را انتخاب کردم.
الکامل فی التاریخ، ج ۳، ص ۳۲۴.
ابن زیاد در نامه‌ای به امام حسین علیه السلام می‌نویسد:
قد بلغنی نزولک کربلاء، وقد کتب إلی أمیر المؤمنین یزید: أن لا أتوسد الوثیر، ولا أشبع من الخمیر، أو ألحقک باللطیف الخبیر، أو تنزل علی حکمی، وحکم یزید، والسلام.
به من خبر رسیده است که تو در سرزمین کربلاء فرود آمده‌ای، و یزید به من نوشته است: که بر بستر نرم نیارامم و از شکم سیر نکنم تا این که یا تو را به دیار دیگر نزد خدای لطیف خبیر فرستم ویا این که تحت فرمان خود و حکومت یزید در‌آورم، والسلام.
بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ۴۴، ص ۳۸۳ ـ مقتل العوالم، ص ۲۴۳ ـ الفتوح، ابن أعثم، ج ۳ و ج ۵، ص ۸۵.
یعقوبی می‌گوید: یزید در نامه‌ای به ابن زیاد نوشت:
قد بلغنی: أن أهل الکوفة قد کتبوا إلی الحسین فی القدوم علیهم، وأنه قد خرج من مکة متوجهاً نحوهم، وقد بلی به بلدک من بین البلدان، وأیامک من بین الأیام، فإن قتلته، وإلا رجعت إلی نسبک وأبیک عبید، فاحذر أن یفوت.
به من خبر رسیده است که اهل کوفه به حسین نامه نوشته‌اند تا به سوی آنها حرکت کند، و او از مکه به سوی آنها راه افتاده است، و او از میان شهرها سرزمین تو را انتخاب کرده که هم‌زمان با ایام و دوران حکومت توست، اگر او را به قتل رساندی که هیچ و الا باید همچون پدرت به بردگی و غلامی درآیی پس بترس از آن که فرصت از دست برود.
تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۲، چاپ صادر. کتاب الفتوح.
در جای دیگر این‌گونه آمده است:
إن یزید قد أنفذ عمرو بن سعید بن العاص فی عسکر علی الحاج، وولاه أمر الموسم، وأوصاه بالفتک بالإمام الحسین علیه السلام، أینما وجد.
یزید، عمرو بن سعید بن عاص را بر لشکری از حاجیان گمارد تا بر مراسم حج سرپرستی کند، و به توصیه نمود تا هر کجا [امام] حسین [علیه السلام] را یافت او مورد هجوم قرار دهد.
المنتخب، طریحی، ج ۳، ص ۳۰۴، اللیلة العاشرة.
در بعضی دیگر از تواریخ آمده که یزید به ولید بن عتبة نوشت:
خذ الحسین وعبد الله بن عمر، وعبد الرحمان بن أبی بکر، وعبد الله بن الزبیر بالبیعة أخذاً شدیداً، ومن أبی فاضرب عنقه، وابعث إلی برأسه.
حسین و عبد الله بن عمر و عبد الرحمان بن أبو بکر و عبد الله بن زبیر را برای بیعت گرفتن از آنها به سختی با ایشان برخورد کن، و اگر هر کس از این امر سرباز زد گردنش را بزن و سر او را برایم بفرست.
مقتل الحسین خوارزمی، ج ۱، ص ۱۷۸ و ۱۸۰ ـ مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۸۸ چاپ مکتبة مصطفوی ـ قم ـ إیران ـ الفتوح، ابن أعثم، ج ۵، ص ۱۰.
و بر اساس گزارش یعقوبی:
إذا أتاک کتابی، فاحضر الحسین بن علی، وعبد الله بن الزبیر، فخذهما بالبیعة، فإن امتنعا فاضرب أعناقهما، وابعث إلیّ برأسیهما، وخذ الناس بالبیعة، فمن امتنع فانفذ فیه الحکم وفی الحسین بن علی وعبد الله بن الزبیر والسلام.
به محض رسیدن نامه من حسین بن علی و عبد الله بن زبیر را احضار کن، و از آنها بیعت بگیر، و اگر از این کار امتناع ورزیدند آنها را گردن بزن، و سر‌هایشان را برای من بفرست، و از تمام مردم بیعت بگیر و اگر شخصی از این کار امتناع ورزید حکم را درباره او و حسین بن علی و عبد الله بن زبیر اجرا کن. والسلام.
تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۱.
یزید به عامل خود در مدینه نوشت:
وعجل علی بجوابه، وبین لی فی کتابک کل من فی طاعتی، أو خرج عنها، ولیکن مع الجواب رأس الحسین بن علی.
در جواب نامه عجله کن، و در آن برای من بیان کن چه کسانی تحت فرمان و چه کسانی خارج از فرامین من هستند، و به همراه جواب نامه من سر حسین بن علی با نیز بفرست.
ألامالی، شیخ صدوق، ص ۱۳۴ و ۱۳۵ چاپ سال ۱۳۸۹ نجف أشرف عراق ـ بحار الانوار، ج ۴۴، ص ۳۱۲.
درعبارتی دیگر آمده که ولید بن عتبه به یزید اطلاع داد که بین او و امام حسین علیه السلام و ابن زبیر چه گذشته از این رو یزید غضب‌ناک شد و به او نوشت:
إذا ورد علیک کتابی هذا، فخذ بالبیعة ثانیاً علی أهل المدینة بتوکید منک علیهم، وذر عبد الله بن الزبیر، فإنه لن یفوتنا، ولن ینجو منا أبداً ما دام حیاً، ولیکن مع جوابک إلی، رأس الحسین بن علی، فإن فعلت ذلک فقد جعلت لک أعنة الخیل، ولک عندی الجایزة والحظ الأوفر الخ.
زمانی که نامه من به دست تو رسید بار دیگر از مردم مدینه بیعت بگیر و این را به عنوان تأکید بر بیعت قبل قرار بده، و عبد الله بن زبیر را رها کن، که فرصت برای بیعت گرفتن از او زیاد است، و او مادامی که زنده است نمی‌تواند از چنگ ما فرار کتد، و لازم است که همراه با جواب نامه من سر بریده حسین بن علی را نیز بفرستی، که اگر این گونه کردی فرماندهی سپاهیان از توست و جایزه و هدیه‌ای ارزشمند نیز نزد من داری.
الفتوح، ابن أعثم، ج ۳، جزء ۵، ص ۱۸.
ابن عساکر می‌گوید::
بلغ یزید خروجه، فکتب إلی عبید الله بن زیاد، وهو عامله علی العراق، یأمره بمحاربته، وحمله إلیه إن ظفر به.
به یزید خبر رسید که [امام] حسین [علیه السلام] خارج شده است، از این رو او به عبید الله بن زیاد که عامل و کارگزار او در عراق بود نامه نوشت، و او را امر نمود تا با حسین به محاربه بپردازد، و اگر بر او پیروز شد او را به سوی او بفرستد.
تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۲۱۳ ـ و در حاشیه بغیة الطالب، ج ۶، رقم ۲۶۱۴.تاریخ دمشق، ج ۱۴، ص ۲۱۳ ـ و در حاشیه بغیة الطالب، ج ۶، رقم ۲۶۱۴.
و ده‌ها و صدها متن و سند دیگر که بعضی از آنها در این قسمت و نیز ابتدای تحقیق ذکر شد؛ که هر کدام به خودی خود می‌تواند بهترین شاهد و تأیید برای اثبات قاتل بودن یزید باشد.
حال ما سؤال می‌کنیم امر به محاربه و قتال و جنگیدن و کشتن و سر از تن جدا کردن امام حسین علیه السّلام آیا از کسی غیر از یزید صادر شده است؟!
و از طرفی دیگر، اگر بر فرض، این ادعا که یزید امر به کشتن امام حسین علیه السّلام نکرده صحیح می‌بود، لازم بود همان‌گونه که در متون بالا امر نمودن به قتل آن حضرت را ذکر کرده‌اند خلاف آن را نیز ذکر می‌کردند و یا بعد از این اتفاق ـ علی الأقل ـ توبیخ و عقاب و تنبیه نمودن عوامل و کارگزاران در این واقعه همچون: ابن زیاد و عمر بن سعد و شمر بن ذی الجوشن و غیره ـ لعنهم الله ـ را که مشارکت در این امر داشتند را صادر می‌نمود.
و اگر یزید قاتل نبود و یا از این عمل رضایت نداشت لااقل لازم بود از عمل سفیانیه أهل دمشق که از اسرای کاروان کربلاء با دف و ساز و طنبور و خوشحالی و پای‌کوبی استقبال کردند جلوگیری به عمل آورده و آنها را از این کار منع نماید!
پاسخ به ادعای نفرین امام حسین علیه السلام
با توجه به اشکالی که برخی در این روز‌ها بر علیه شیعه به صورت گشترده دامن زده و آن را به عنوان تصریح امام حسین علیه السلام به قاتل بودن شیعیان در واقعه کربلاء طرح می‌نمایند به و شکل مفصل به پاسخ این این قسمت از اشکال فوق می‌پردازیم:
شیعه کیست؟
قایل شدن به این مطلب که شیعیان، امام حسین علیه السلام را به شهادت رسانده‌اند دارای تناقض و تضادی آشکار است. چرا که شیعه به یار و انصار و پیرو و نیز دوست‌دار یک شخص گویند، اما این که به قاتل و دشمنی که در صف و سپاه مقابل قرار گیرد نیز شیعه بگویند، کلامی واضح البطلان است. حال با این توصیف چگونه میتوان میان محبت و یاری و پیروی، و جنگ و دشمنی جمع کرد؟! و اگر بنا باشد افراد در سپاه عمر سعد و عبید الله بن زیاد را شیعه بنامیم پس یاران آن حضرت که تا آخرین لحظه در کنار آن حضرت ایستادگی و جان‌فشانی کردند و در این راه به شهادت رسیدند را چه بنامیم؟!!
و اگر بر فرض هم تسلیم شده و این ادعا را بپذیریم که قاتلین امام حسین علیه السلام از شیعیان بودهاند، باید گفت: اینان شیعیانی بودهاند که از شیعه بودن خود بر‌گشته و به دشمنان آن حضرت پیوسته‌اند و در این حال دیگر به چنین شخصی شیعه نمی‌گویند، بلکه تعبیر دشمن در حق او شایسته‌تر است.
در این زمینه کلام سید محسن امین در کتاب اعیان الشیعه جالب به نظر می‌رسد:
حاش لله أن یکون الذین قتلوه هم شیعته، بل الذین قتلوه بعضهم أهل طمع لا یرجع إلی دین، وبعضهم أجلاف أشرار، وبعضهم اتبعوا روءساءهم الذین قادهم حب الدنیا إلی قتاله، ولم یکن فیهم من شیعته ومحبیه أحد، أما شیعته المخلصون فکانوا له أنصاراً، وما برحوا حتی قتلوا دونه، ونصروه بکل ما فی جهدهم، إلی آخر ساعة من حیاتهم، وکثیر منهم لم یتمکن من نصرته، أو لم یکن عالماً بأن الأمر سینتهی إلی ما انتهی إلیه، وبعضهم خاطر بنفسه، وخرق الحصار الذی ضربه ابن زیاد علی الکوفة، وجاء لنصرته حتی قتل معه، أما ان أحداً من شیعته ومحبیه قاتله فذلک لم یکن، وهل یعتقد أحد إن شیعته الخلص کانت لهم کثرة مفرطة؟ کلا، فما زال أتباع الحق فی کل زمان أقل قلیل، ویعلم ذلک بالعیان، وبقوله تعالی: «وقلیل من عبادی الشکور».
منزه است خداوند از این که قاتلین امام حسین علیه السلام از شیعیان باشند؛ بلکه کسانی که ایشان را کشتند از اهل طمع بودند که دین نداشتند و بعضی از اشرار نااهل بودند و بعضی از ایشان به دنبال رؤسای خود رفتند؛ رؤسایی که حب دنیا ایشان را به جنگ حسین بن علی علیهما السلام کشانده بود؛ و در بین ایشان کسی از شیعیان و دوست داران حضرت نبود؛ اما شیعیان حضرت و مخلصین برای حضرت همگی یاران او شدند و در این که در راه او کشته شوند درنگ ننمودند؛ و او را تا آخرین لحظات زندگانی با تمام نیرو یاری کردند؛ و بسیاری از ایشان نیز نتوانستد حضرت را یاری بنمایند یا نمی‌دانستند که کار حضرت به اینجا منتهی خواهد شد؛ بعضی نیز در این هنگام جان خود را به خطر انداخته و حصاری را که ابن زیاد دور کوفه کشیده بود شکستند و برای یاری حضرت آمدند تا این که در کربلا شهید شدند؛ اما این که ادعا شود یکی از شیعیان در جنگ با حضرت حضور داشته است این صحت ندارد؛ و آیا کسی می‌تواند اعتقاد داشته باشد که یکی از شیعیان و دوست داران حضرت که چنین علاقه‌ای به حضرت داشته به جنگ ایشان برود؟ هرگز؛ همیشه چنین بوده است که طرفداران حق در هر زمانی اندک بودهاند و این همیشه دیده شده است و خداوند فرموده‌اند: «و عده کمی از بندگان من شکرگذار هستند.»
أعیان الشیعة، ج ۱، ص ۵۸۵.
هویت کوفیان در زمان امام حسین علیه السلام:
درست است که آن دسته از مردمانی که برای کشتن امام حسین علیه السلام به کربلا آمده بودند از أهالی کوفه بودند، اما در آن زمان دیگر در کوفه شیعه‌ای که در تشیع خود شهرتی داشته باشد وجود نداشت. چون زمانی که معاویه به حکومت رسید زیاد بن أبیه را بر کوفه حاکم نمود و او نیز هر شیعه‌ای را که می‌شناخت مورد تعقیب قرار داد و آنها را مورد کشت و کشتار و هدم و غارت قرار می‌داد و یا دستگیر کرده و به حبس و زندان می‌فرستاد تا این که در شهر کوفه، دیگر شخصی که به شیعه بودن شهرت داشته باشد وجود نداشت.
پس درحقیقت طبق آنچه که در مصادر تاریخی آمده شیعیان در کوفه تنها عده کمی از جمعیت ۱۵۰۰۰ نفری کوفه را تشکیل می‌دادند؛ که بسیاری از ایشان در زمان معاویه تبعید شده و یا به زندان افتاده و عده بسیاری نیز به شهادت رسیده بودند. بسیاری از ایشان نیز به خاطر مشکلات فراوان به شهرهای دیگر همچون: موصل، خراسان و قم پناهنده می‌شدند؛ عده زیادی از ایشان نیز مانند: بنی غاضره می‌خواستند به یاری امام بشتابند که سربازان عبید الله بن زیاد مانع شدند.
ابن أبی الحدید معتزلی در این باره می‌گوید:
کتب معاویة نسخة واحدة إلی عُمَّاله بعد عام المجُاعة: (أن بریت الذمّة ممن روی شییاً من فضل أبی تراب وأهل بیته). فقامت الخطباء فی کل کُورة وعلی کل منبر یلعنون علیًّا ویبرأون منه، ویقعون فیه وفی أهل بیته، وکان أشد الناس بلاءاً حینیذ أهل الکوفة لکثرة ما بها من شیعة علی علیه السلام، فاستعمل علیهم زیاد بن سُمیّة، وضم إلیه البصرة، فکان یتتبّع الشیعة وهو بهم عارف، لأنه کان منهم أیام علی علیه السلام، فقتلهم تحت کل حَجَر ومَدَر وأخافهم، وقطع الأیدی والأرجل، وسَمَل العیون وصلبهم علی جذوع النخل، وطردهم وشرّدهم عن العراق، فلم یبق بها معروف منهم.
معاویه بعد از سال خشکسالی، نامه‌ای به یکی از کارگزاران خویش نوشت مبنی بر این که هر کس چیزی از فضایل ابو تراب (امیر المؤمنین علیه السّلام) و خاندان او نقل کرد، در مقابل او هیچ مسیولیتی بر عهده شما نیست. (به این معنا که: هر اتفاقی برای این شخص افتاد و شما هر بلایی به سر او آوردید جایز است) از این رو سخنرانان در هر کوی و برزن و بر فراز هر منبری علی را لعن کرده و از او بیزاری می‌جستند و به او و اهل بیت او دشنام می‌دادند؛ و بیچاره‌ترین مردم در آن زمان، مردم کوفه بودند؛ زیرا شیعه علی علیه السلام در آن شهر زیاد بود؛ معاویه، زیاد بن سمیه را حاکم کوفه و هم‌زمان شهر بصره را نیز تحت امر او ساخت. و او به دنبال شیعیان می‌گشت ـ او شیعیان را می‌شناخت، زیرا در زمان خلافت علی علیه السلام از طرفداران او بود ـ پس ایشان را حتی زیر هر سنگ و کلوخی هم که بودند می‌یافت و به قتل می‌رساند و یا تهدید به قتل می‌کرد؛ و دست ها و پا ها را جدا کرده و چشم ها را کور می‌کرد؛ و ایشان را بر تنه‌های درخت خرما به دار می‌کشید؛ و یا از عراق بیرون می‌کرد؛ تا جایی که کسی از شیعیان شناخته شده در عراق باقی نماند.
شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص ۴۴ ـ النصایح الکافیة، محمد بن عقیل، ص ۷۲.
طبرانی در المعجم الکبیر با سند خود از یونس بن عبید از حسن نقل نموده است:
کان زیاد یتتبع شیعة علی رضی الله عنه فیقتلهم، فبلغ ذلک الحسن بن علی رضی الله عنه فقال: اللهم تفرَّد بموته، فإن القتل کفارة.
زیاد شیعیان [حضرت] علی [علیه السلام] را مورد تعقیب قرار می‌داد و در صورت دست یافتن به آنها از دم تیغ می‌گذراند، و چون این خبر به حسن بن علی [علیهما السلام] رسید فرمود: خدایا او را به مرگی منحصر به فرد مبتلا ساز، که قتل و مرگ کفاره او می‌باشد.
المعجم الکبیر، طبرانی، ج ۳، ص ۶۸ ـ مجمع الزواید، هیثمی، ج ۶، ص ۲۶۶.
هیثمی بعد از نقل این خبر می‌گوید:
رواه الطبرانی ورجاله رجال الصحیح.
این روایت را طبرانی نقل کرده و رجال آن صحیح است.
همچنین ذهبی در سیر أعلام النبلاء می‌گوید:
قال أبو الشعثاء: کان زیاد أفتک من الحجاج لمن یخالف هواه.
أبو الشعثاء گفته است: زیاد نسبت به کسانی که با خواسته‌های او مخالفت می‌ورزیدند از حجاج بن یوسف نیز خون ریز‌تر بودند.
حسن بصری می‌گوید:
بلغ الحسن بن علی أن زیاداً یتتبَّع شیعة علی بالبصرة فیقتلهم، فدعا علیه. وقیل: إنه جمع أهل الکوفة لیعرضهم علی البراءة من أبی الحسن، فأصابه حینیذ طاعون فی سنة ثلاث وخمسین.
به [امام] حسن بن علی [علیهما السلام] خبر دادند که زیاد شیعیان علی [امیر المؤمنین علیه السّلام] را در بصره مورد تعقیب قرار داده و می‌کشد، حضرت او را نفرین نمود و گفته شده: او مردم کوفه را جمع کرد تا اعلام برائت و بیزاری از أبی الحسن [امیر المؤمنین علیه السّلام] را به آنان عرضه نماید، که در همین وقت سال ۵۳ هـ. او مبتلا به بیماری طاعون شد.
سیر أعلام النبلاء، ج ۳، ص۴۹۶.
ابن أثیر در الکامل می‌گوید:
وکان زیاد أول من شدد أمر السلطان، وأکّد الملک لمعاویة، وجرَّد سیفه، وأخذ بالظنة، وعاقب علی الشبهة، وخافه الناس خوفاً شدیداً حتی أمن بعضهم بعضاً.
زیاد أولین کسی بود که در سلطنت خود بیشترین سخت‌گیری‌ها را به عمل آورد، و برحکومت و فرمانروایی معاویه تأکید ورزید، و سیف خود را از نیام برکشید، و به مجرد ظن و گمان به کسی او را دستگیر می‌نمود، و بر اساس شبهه عقاب می‌نمود، و مردم از او خوف و ترس شدیدی داشتند؛ مگر این که بعضی به بعضی دیگر امن بدهند.
الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج ۳، ص۴۵۰.
ابن حجر در لسان المیزان می‌نویسد:
وکان زیاد قوی المعرفة، جید السیاسة، وافر العقل، وکان من شیعة علی، وولاَّه إمرة القدس، فلما استلحقه معاویة صار أشد الناس علی آل علی وشیعته، وهو الذی سعی فی قتل حجر بن عدی ومن معه.
زیاد شخصی آگاه بود، و سیاست را خوب می‌دانست، و از عقلی وافر برخوردار بود، و از شیعیان علی بود که او را به ولایت امارت قدس می‌نمود، اما زمانی که به معاویه پیوست شدیدترین و سخت‌گیرین ترین مردم بر علیه خاندان و شیعیان [حضرت] علی [علیه السلام] شد، و او همان کسی بود که در قتل حجر بن عدی و همراهانش نقش به سزایی داشت.
لسان المیزان، ابن حجر، ج ۲، ص ۴۹۵.
از مجموع مباحث گذشته مشخص گردید که در زمان واقعه کربلاء دیگر شیعه‌ی شناخته شده‌ای در کوفه باقی نمانده بود که بخواهد در جنگ با امام حسین علیه السلام شرکت کرده باشد، پس چگونه میتوان ادعا که شیعیان کوفه قاتل امام حسین علیه السلام بودهاند؟
و هیچ ناظر منصفی نمی‌تواند بگوید: این شیعیان بودند که برای امام حسین علیه السلام نامه نوشته و او را دعوت نمودند، چرا که معروف‌ترین نویسندگان نامه اشخاصی همچون: شبث بن ربعی و حجار بن أبجر و عمرو بن حجاج و غیره بودند که هیچ کس نگفته این‌ها شیعه بودند.
تغییر هویت کوفیان از زمان خلفای سه گانه:
بسیاری از روایات و کلمات تاریخی را می‌بینیم که به خوبی دلالت میکند که ایشان از طرفداران خلفای قبل از امیر مومنان علی علیه السلام بوده اند از آن جمله میتوان به ماجرای ذیل که آن را بسیاری از مولفین کتب تاریخی روایت کرده اند اشاره کرد: که وقتی امیر مومنان علی علیه السلام خلافت را در کوفه به دست گرفتند خواستند یکی از بدعت‌های عمر ـ نماز تراویح ـ را ریشه کن نمایند؛ لذا به امام حسن علیه السلام دستور دادند که به مسجد رفته و مانع مردم شوند اما تا حضرت با این عمل مخالفت نمودند، مردم صدا به اعتراض بلند کرده که:«وا عمراه، وا عمراه» به دنبال آن حضرت امیر علیه السلام فرمودند: «قل لهم صلوا» به آنان بگویید به هرنحوی که می‌خواهند نماز بخوانند.
وقد روی: أن عمر خرج فی شهر رمضان لیلا فرأی المصابیح فی المسجد، فقال: ما هذا؟ فقیل له: إن الناس قد اجتمعوا لصلاة التطوع، فقال: بدعة فنعمت البدعة! فاعترف کما تری بأنها بدعة، وقد شهد الرسول صلی الله علیه وآله أن کل بدعة ضلالة. وقد روی أن أمیر المؤمنین علیه السلام لما اجتمعوا إلیه بالکوفة فسألوه أن ینصب لهم إماما یصلی بهم نافلة شهر رمضان، زجرهم وعرفهم أن ذلک خلاف السنة فترکوه واجتمعوا لأنفسهم وقدموا بعضهم فبعث إلیهم ابنه الحسن علیه السلام فدخل علیهم المسجد ومعه الدرة فلما رأوه تبادروا الأبواب وصاحوا وا عمراه!
روایت شده است که عمر در ماه رمضان شب هنگام بیرون آمد و در مسجد چراغ‌هایی را دید ؛ سؤال کرد: این چیست؟ به او گفتند: مردم برای نماز مستحبی جمع شده‌اند (و نماز را به جماعت بخوانند)؛ عمر گفت: این کار بدعت است، اما بدعت خوبی است. پس همان‌گونه که مشخص است خود اعتراف کرد که این کار بدعت است و رسول خدا شهادت داده‌اند که هر بدعتی گمراهی است. و از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده است که وقتی در کوفه گرد ایشان جمع آمدند، و از حضرت خواستند که برای ایشان امامی قرار دهد که با او نماز مستحب ماه رمضان را بخوانند، ایشان را از این کار منع کرده و ایشان را آگاه نمود که این کار بر خلاف سنت رسول خداست ؛ آنها امیر مومنان علیه السلام را رها کرده و خودشان گرد هم جمع شدند و یکی را جلو انداختند (تا امام جماعت شود) ؛ پس حضرت امام حسن مجتبی را به نزد ایشان فرستادند ؛ حضرت وارد مسجد شدند در حالی‌که شلاقی به همراه داشتند؛ وقتی مردم ایشان را دیدند فرار کرده و فریاد می‌زدند ای وای سنت عمر از بین رفت!!!
شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید از علمای اهل سنت، ج ۱۲، ص ۲۸۳ ـ وسایل الشیعة (الإسلامیة) مرحوم حر عاملی از علمای شیعه، ج ۵، ص ۱۹۲، ح ۲.
این ماجرا به حدی گسترده بود که حضرت در ضمن خطبه‌ای مفصل می‌فرمایند: من از شورش عمومی و نیز از بر هم خوردن پایه‌های حکومت اسلامی در کوفه ترسیدم!!! این خود بیانگر آن است که بیشتر مردم کوفه از طرفداران خلیفه دوم بودند و این با شیعه بودن مردم کوفه آن‌هم سال‌ها قبل از واقعه کربلاء منافات دارد.
علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن حماد بن عیسی، عن إبراهیم بن عثمان، عن سلیم بن قیس الهلالی قال: خطب أمیر المؤمنین علیه السلام فحمد الله وأثنی علیه ثم صلی علی النبی صلی الله علیه وآله، ثم قال... قد عملت الولاة قبلی أعمالا خالفوا فیها رسول الله صلی الله علیه وآله متعمدین لخلافه، ناقضین لعهده مغیرین لسنته ولو حملت الناس علی ترکها وحولتها إلی مواضعها وإلی ما کانت فی عهد رسول الله صلی الله علیه وآله لتفرق عنی جندی حتی أبقی وحدی أو قلیل من شیعتی الذین عرفوا فضلی وفرض إمامتی من کتاب الله عز وجل وسنة رسول الله صلی الله علیه وآله... والله لقد أمرت الناس أن لا یجتمعوا فی شهر رمضان إلا فی فریضة وأعلمتهم أن اجتماعهم فی النوافل بدعة فتنادی بعض أهل عسکری ممن یقاتل معی: یا أهل الاسلام غیرت سنة عمر ینهانا عن الصلاة فی شهر رمضان تطوعا ولقد خفت أن یثوروا فی ناحیة جانب عسکری ما لقیت من هذه الأمة من الفرقة وطاعة أیمة الضلالة والدعاة إلی النار.
امیر مومنان خطبه ای خوانده و در آن خدا را حمد و ثناء گفته و سپس بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم درود فرستادند؛ سپس فرمودند:...
خلفای قبل از من کارهایی انجام دادند که در آن با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مخالفت کردند و در آن بنای مخالفت با رسول خدا را از روی عمد داشتند. پیمان او را شکسته و سنت او را تغییر دادند؛ و اگر مردم را بر ترک آنها وادار نمایم و آنها را به جایگاه خود بازگردانم و به آنچه در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بود لشکر من از گرد من پراکنده شده و تنها باقی می‌مانم و یا با عده کمی از شیعه‌ام که برتری من و وجوب امامت من از کتاب خدا و سنت رسول خدا - صلی الله علیه وآله وسلم ـ را می‌دانند.
... قسم به خدا که مردم را دستور دادم که در ماه رمضان غیر از نماز واجب را به جماعت نخوانند و ایشان را آگاه نمودم که خواندن نماز مستحبی به جماعت بدعت است؛ پس عده‌ای از لشکریان که همراه من جنگیده بودند ندا دادند: ای اهل اسلام سنت عمر تغییر کرد!!! ما را از نماز مستحبی در ماه رمضان باز می‌دارند!!!
و ترسیدم که بر من از سمت لشکرم شوریده همان‌گونه که از این امت تفرقه و اطاعت از امامان گمراهی و دعوت کنندگان به سوی آتش دیدم.
الکافی، شیخ کلینی، ج ۸، ص ۵۸، ح ۲۱
همان‌طور که در این روایت صحیح آمده است، حضرت حتی در زمان خویش شیعیان را اقلیت کوفه می‌دانند!!!
کوفه خالی از شیعیان:
از معروف‌ترین افرادی که در تومار قاتلین امام حسین علیه السلام آمده اسامی این افراد به چشم می‌خورد:
عمر بن سعد بن أبی وقاص و شمر بن ذی الجوشن و شبث بن ربعی و حجار بن أبجر و حرملة بن کاهل و سنان و...
و در این بین نمی‌توان حتی یک نفر معروف به شیعه أهل بیت علیهم السلام را یافت. و تمام افراد نام برده شده بالا نه به تشیع و نه به موالات و دوستی امیر المؤمنین علیه السّلام شناخته شده‌اند.
کوفه پایگاه حنفیان:
وقتی در کتب اسلامی و فقهی با این عبارت مواجه می‌شویم که «هذا رای کوفی» یعنی: این از نظرات اتباع ابو حنیفه است. این نشان می‌دهد که چند سال بعد از شهادت امام حسین علیه السلام کوفه مرکز احناف شده است و این خود با شیعه بودن اکثر مردم این شهر در گذشته آن منافات دارد.
قاتلان از شیعیان آل ابی سفیان!
بعد از فحص و تتبع فراوان در کلمات و فرمایشات امام حسین علیه السلام در کربلاء و خُطبه آن حضرت در باره آن قوم جنایت‌کار و احتجاجات آن حضرت بر علیه آنان هرگز با تعبیری برخورد نکردیم که حضرت آنان را از شیعیان و یا موالین خود و یا پدر بزرگوارش امیر المؤمنین علیه السّلام دانسته باشد و حال آن‌که جا داشت اگر چنین می‌بود آن حضرت به عنوان راهی که می‌توانست احتمال تأثیر در قلوب آنان را بیشتر سازد با این تعبیر آنان را خطاب فرماید که: شما که از شیعیان و محبین و پیروان پدر و یا خود من هستید پس چرا حال این‌گونه به جنگ و نبرد با من بر‌خواسته‌اید؟ همان‌گونه که این کلام در کلمات و تعابیر غیر آن حضرت هم دیده و یا شنیده نشده که آن گروه را با این تعبیر توصیف نموده باشند. و این خود دلیل واضحی است بر این مطلب که این قوم شیعه اهل بیت علیهم السلام نبوده‌اند.
بلکه بالعکس در تعبیری که آن حضرت در لحظات آخر خطاب به آن قوم جنایت پیشه فرمودند مطلب دیگری را ثابت میکند.
امام حسین علیه السلام در روز عاشوراء آنان را با تعبیر شیعه آل أبی سفیان معرفی می‌فرماید:
ویحکم یا شیعة آل أبی سفیان! إن لم یکن لکم دین، وکنتم لا تخافون المعاد، فکونوا أحراراً فی دنیاکم هذه، وارجعوا إلی أحسابکم إن کنتم عُرُباً کما تزعمون.
وای بر شما ای پیروان أبو سفیان! اگر دین ندارید و از روز معاد نمی‌هراسید، لا اقل در دنیا آزاد مرد باشید و آن‌گونه که می‌پندارید به حسب و نسب خود که عرب هستید باز گردید.
مقتل الحسین، خوارزمی، ج ۲، ص ۳۸ ـ بحار الأنوار، ج ۴۵، ص ۵۱ ـ اللهوف فی قتلی الطفوف، ص ۴۵.
تعبیرات به کار رفته از سوی قاتلان:
از تعبیرات به کار رفته در روز عاشوراء خطاب به امام حسین علیه السلام به خوبی میتوان پی برد که آیا این گروه، از چه قوم و قماشی بودند؟ از شیعیان آن حضرت یا از دشمن ترین دشمنان وی؟!!
قاتلان آن حضرت در آن روز به حضرت خطاب می‌کردند و می‌گفتند:
این جنگ و قتال ما با تو از روی دشمنی و عداوت با پدرت علی بن ابی طالب است.«إنما نقاتلک بغضاً لأبیک» یعنی: ما از روی بغض و کینه‌ای که با پدرت علی بن ابی طالب داریم با تو به جنگ و نبرد برخاسته‌ایم. ینابیع المودة، قندوزی حنفی، ص ۳۴۶.
حال با این تعبیر آیا میتوان گفت: که قاتلان آن حضرت در روز عاشوراء از شیعیان امیر المؤمنین و امام حسین علیهما السّلام بودهاند.
و یا بعضی دیگر را می‌بینیم که این تعبیر را خطاب به امام حسین علیه السلام دارند:
یا حسین، یا کذّاب ابن الکذّاب.
ای حسین ای درو‌غ‌گوی فرزند دروغ‌گو!
الکامل، ابن أثیر، ج ۴، ص ۶۷.
و یا در جای دیگر خطاب به امام حسین علیه السلام این جمله را گفتند:
یا حسین أبشر بالنار.
ای حسین تو را بشارت باد به آتش دوزخ.
الکامل، ابن أثیر، ج ۴، ص۶۶ ـ البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۱۸۳.
شخص دیگری خطاب به امام حسین علیه السلام و اصحابش این‌گونه گفت:
إنها لا تُقْبَل منکم.
این نمازی که شما‌ها می‌خوانید مورد قبول خداوند واقع نمی‌شود.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص ۱۸۵.
و بسیاری از جملات و عبارات دیگر که به خوبی از حقد و بغض و کینه با أمیر المؤمنین و امام حسین علیهما السلام و أهل بیت علیهم السلام دارد.
اعمال و جنایات، گویای هویت قاتلان:
این قوم نه تنها از شیعیان و موالیان امام حسین علیه السلام نبوده‌اند، بلکه از دشمن‌ترین دشمنان آن حضرت بودهاند، چرا که آن حضرت و اهل بیت و حتی طفل شیر‌خواره آن حضرت را از جرعه‌ای آب محروم ساختند و با همین حال به شهادت رساندند و پیکر‌های مطهر شهدا را با سُمّ ستوران پایمال نموده و سر از بدن‌ها جدا ساخته و زن‌ها و فرزندان آن حضرت را به اسارت گرفتند و اموال آنان را به غارت بردند و ده‌ها جنایت دیگر که از دشمن‌ترین دشمنان نیز انتظار ارتکاب آن نمی‌رفت؛ چه رسد به این که این اعمال از شیعیان سرزده باشد.
ابن أثیر در تاریخ خود می‌گوید:
ثم نادی عمر بن سعد فی أصحابه مَن ینتدب إلی الحسین فیُوطیه فرسه، فانتدب عشرة، منهم إسحاق بن حیوة الحضرمی، وهو الذی سلب قمیص الحسین، فبرص بعدُ، فأتوا فداسوا الحسین بخیولهم حتی رضّوا ظهره وصدره.
عمر بن سعد خطاب به لشکریانش فریاد زد: چه کسی حاضر است با اسب خود پیکر حسین را لگد مال کند. اینجا بود که ده نفر از سپاه او که از جمله آنها إسحاق بن حیوه حضرمی ـ کسی که جامه و پیراهن آن حضرت را نیز به غارت برد و بعد‌ها به بیماری برص و پیسی مبتلاء شد ـ آمده و پیکر حسین را با اسب‌هایشان آن‌قدر لگد کوب کردند که سینه و پشت با هم یکی شد.
الکامل، ابن أثیر، ج ۴، ص۸۰.
همو در جای دیگر می‌گوید:
وسُلِب الحسین ما کان علیه، فأخذ سراویله بحر بن کعب، وأخذ قیس بن الأشعث قطیفته، وهی من خز، فکان یُسمَّی بعدُ (قیس قطیفة)، وأخذ نعلیه الأسود الأودی، وأخذ سیفه رجل من دارم، ومال الناس علی الورس والحلل فانتهبوها، ونهبوا ثقله وما علی النساء، حتی إن کانت المرأة لتنزع الثوب من ظهرها فیؤخذ منها.
تمام اموالی که متعلق به [امام] حسین [علیه السلام] بود به غارت برده شد. شلوار آن حضرت را بحر بن کعب و روپوش ابریشمی آن حضرت را قیس بن أشعث، که به همین علت از آن به بعد به «قیس قطیفه» اشتهار یافت و نعلین (کفش‌های) آن حضرت را أسود أودی به سرقت برد. و نیز شمشیر آن حضرت را مردی از قبیله دارم برد أخذ، و عده‌ای به جامه سرخ رنگ و بعضی اشیاء قیمتی آن حضرت تمایل نموده و غارت کردند، و نیز هر آنچه متعلق به زنان بود را به یغما بردند تا جایی که اگر زنی می‌خواست جامه‌ای را بر تن کند از پشت سر آن را می‌ربودند.
الکامل، ابن أثیر، ج ۴، ص ۷۹.
ابن کثیر از أبو مخنف نقل میکند:
وأخذ سنان وغیره سلبه، وتقاسم الناس ما کان من أمواله وحواصله، وما فی خبایه حتی ما علی النساء من الثیاب الطاهرة.
سنان و بعضی دیگر لیف خرمای آن حضرت را غارت نمودند، و تمام أموال و ما حصل و هر آنچه که در خیمه آن حضرت بود را بین خود تقسیم کردند و حتی لباس‌های زنان را به غارت بردند.
وجاء عمر بن سعد فقال: ألا لا یدخلن علی هذه النسوة أحد، ولا یقتل هذا الغلام أحد، ومن أخذ من متاعهم شییاً فلیردّه علیهم. قال: فوالله ما ردَّ أحد شییاً.
عمر بن سعد آمد و گفت: همه بدانند! کسی اجازه ندارد متعرض این زنان شود و یا این جوان را بکشد، و هر کس کالا و یا متاعی از اینان به غارت برده به آنان بازگرداند. راوی می‌گوید: به خدا سوگند! هیچ کس چیزی از اشیاء به غارت رفته را برنگرداند.
البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج ۸، ص۱۹۰.
حال با این اعمال و رفتاری که از کسی جز انسان کینه توز و شقی و پست و دشمن‌ترین دشمنان سر نمی‌زند باز هم میتوان گفت: قاتلین آن حضرت شیعیان او بودهاند؟!
اسامی افراد گویای هویت قاتلان:
اگر کسی دلایلی که تا کنون گفته شد را در شیعه نبودن حاضران در کربلاء نپذیرد و اصرار به شیعه بودن آنان داشته باشد آیا در رابطه با آمرین و حکم‌فرمایانی که باعث و بانی این حادثه شدند چه می‌خواهد بگوید؟! آیا افرادی که اسامی بعضی از آنها در ذیل می‌آید نیز از شیعیان و محبین امیر المؤمنین علیه السّلام و امام حسین علیه السلام هستند؟!! افرادی همچون:
یزید بن معاویة ـ عبید الله بن زیاد ـ عمر بن سعد ـ شمر بن ذی الجوشن ـ قیس بن أشعث بن قیس ـ عمرو بن حجاج زبیدی ـ عبد الله بن زهیر أزدی ـ عروة بن قیس أحمسی ـ شبث بن ربعی یربوعی ـ عبد الرحمن بن أبی سبرة جعفی ـحصین بن نمیر ـ حجار بن أبجر.
و نیز عده‌ای دیگر که اسامی آنها در زیر می‌آید و در جریان واقعه کربلاء و به شهادت رساندن آن حضرت و اصحابش مباشر و مستقیم وارد صحنه شده بودند. افرادی همچون:
سنان بن أنس نخعی ـ حرمله کاهلی ـ منقذ بن مره عبدی ـ أبو الحتوف جعفی ـ مالک بن نسر کندی ـ عبد الرحمن جعفی ـ قشعم بن نذیر جعفی ـ بحر بن کعب بن تیم الله ـ زرعة بن شریک تمیمی ـ صالح بن وهب مری ـ خولی بن یزید أصبحی ـ حصین بن تمیم و غیره...
با مراجعه به حوادث کربلاء در روز عاشوراء صحت ادعای ما ثابت میشود.
گفتار یزید در هویت قاتلان:
خود یزید بن معاویه که نوک پیکان اتهام را به سوی خود می‌دید هرگز نگفت: این شیعیانش بودند که حسین را کشتند. در حالی که اگر چنین دروغی در آن زمان کمترین خریداری می‌داشت حتما در گفتن آن لحظه‌ای درنگ نمی‌کرد. بلکه او مسیولیت شهادت امام حسین علیه السلام را به عهده عبید الله بن زیاد والی و فرماندار کوفه می‌اندازد؛ تا شاید به این وسیله بتواند قدری از بار ننگ و گناه خویش بکاهد.
ابن کثیر و ذهبی و غیر این دو نوشته‌اند:
لما قتل عبیدُ الله الحسینَ وأهله بعث برؤوسهم إلی یزید، فسُرَّ بقتلهم أولاً، ثم لم یلبث حتی ندم علی قتلهم، فکان یقول: وما علیَّ لو احتملتُ الأذی، وأنزلتُ الحسین معی، وحکَّمته فیما یرید، وإن کان علیَّ فی ذلک وهن، حفظاً لرسول الله صلی الله علیه وسلم ورعایة لحقه، لعن الله ابن مرجانة یعنی عبید الله فإنه أحرجه واضطره، وقد کان سأل أن یخلی سبیله أن یرجع من حیث أقبل، أو یأتینی فیضع یده فی یدی، أو یلحق بثغر من الثغور، فأبی ذلک علیه وقتله، فأبغضنی بقتله المسلمون، وزرع لی فی قلوبهم العداوة.
زمانی که عبیدُ الله بن زیاد [امام] حسین [علیه السلام] و اصحاب او را به قتل رساند و سرهای آنان را برای یزید فرستاد، ابتدا یزید از این عمل شاد و خرسند شد، اما طولی نکشید که از کشته شدن آنها نادم شده و همواره می‌گفت: اگر من احتمال اذیت آنان را می‌دادم اجازه این کار را نمی‌دادم، وحسین را همراه خود در این مکان فرو می‌آوردم و به خواست او فرمان می‌دادم، و حتی اگر با این کار به من توهین صورت می‌گرفت من این کار را برای حفظ حرمت رسول الله صلّی الله علیه و آله وسلّم و رعایت حق او انجام می‌دادم، خدا لعنت کند ابن مرجانه یعنی عبید الله بن زیاد را که او حسین را به عسر و حرج و اضطرار کشانید، و از او خواست تا از همان‌جا که آمده بازگردد، یا به سوی من آید و با من بیعت نماید، یا به یکی از سرحدات و مرز‌ها برود. اما حسین از این کار امتناع ورزید و در نتیجه ابن زیاد او را به قتل رسانید، و با این کارش مرا مورد بغض و کینه مسلمانان قرار داد و در دل‌ها تخم دشمنی مرا پاشید.
سیر أعلام النبلاء، ج ۳، ص ۳۱۷ ـ البدایة والنهایة، ج ۸، ص ۳۵ ـ الکامل فی التاریخ، ج ۴، ص ۸۷.
اگر چه این گفتار در ابتدای تحقیق مورد نقد قرار گرفت اما در این قسمت فقط به این نکته توجه داریم که یزید هم نگفت: شیعیان حسین را کشتند بلکه ابن زیاد را در شهادت آن حضرت دخیل می‌داند.
صف بند‌ی در کربلاء گویای هویت قاتلان
در دسته بندی‌های همان زمان نیز به صرف این‌که کسی در جبهه آن حضرت حضور می‌یافت از شیعیان او محسوب می‌شد و به کسی که در صف مقابل او بود هرگز چنین تعبیری اطلاق نمی‌شد. به عنوان مثال زهیر بن قین که ابتدا عثمانی مذهب بود و از آن حضرت گریزان بود اما وقتی که در سپاه آن حضرت قرار گرفت او را به عنوان شیعه آن حضرت خطاب کردند.
تاریخ طبری در مورد زهیر می‌نویسد:
فقال له زهیر یا عزرة إن الله قد زکاها وهداها فاتق الله یا عزرة فإنی لک من الناصحین أنشدک الله یا عزرة أن تکون ممن یعین الضلال علی قتل النفوس الزکیة قال یا زهیر ما کنت عندنا من شیعة أهل هذا البیت إنما کنت عثمانیا.
زهیر به عزره گفت: ای عزره خداوند او را پاک گردانید و هدایت نمود؛ پس از خدا بترس که من از خیر خواهان توام؛ تو را به خدا قسم می‌دهم که مبادا از کسانی باشی که گمراهان را در کشتن جان‌های پاک یاری کنی! وی پاسخ داد: ای زهیر! ما تو را از شیعیان این خاندان نمی‌شناختیم (ولی امروز تو را در صف شیعیان او می‌بینیم) در حالی که تو عثمانی مذهب بودی!!!
تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۱۶.
این عبارت به خوبی نشان می‌دهد که به صرف حضور در یکی از دو جبهه اطلاق شیعه و یا دشمن آن حضرت صورت می‌پذیرفت.
سعی و تلاش عده قلیل شیعیان کوفه در یاری امام حسین علیه السلام
تمامی این شواهد و مدارک جدای از قتل و کشتار‌هایی است که معاویه در مورد شیعیان امیر مومنان و امام حسن علیهما السلام انجام داد و بسیاری از ایشان را شهید کرده و عده بسیاری را تبعید کرد و یا به زندان انداخت؛ با این همه باز می‌بینیم که طبق مدارک تاریخی همان عده اندک شیعه باقی مانده در کوفه نیز خواستند به یاری امام حسین علیه السلام بیایند اما با نیروهای ابن زیاد مواجه شده و دستگیر شدند، و تنها عده‌ای انگشت شمار مانند زهیر و حبیب بن مظاهر توانستند از این حصار عبور کنند و در بین آن ها هم عده‌ای بعد از شهادت حضرت به کربلا رسیدند.
لذا با این حساب دیگر شیعه ای در کوفه باقی نمی‌ماند که بخواهد به جنگ حسین بن علی علیهما السلام بیاید.
بیعت و دعوت از امام حسین علیه السلام دالّ بر شیعه بودن نیست.
بعضی می‌گویند: چون اهل کوفه با امام حسین بیعت کرده بودند و آن حضرت را به کوفه دعوت نموده بودند، پس آنها از شیعیان آن حضرت به حساب می‌آمدند. در حالی که باید گفت: بیعت هرگز دالّ بر شیعه بودن نمی‌کند، چون لازمه این سخن آن است که بگوییم: « همه صحابه و تابعین که با امیر المؤمنین علیه السّلام بیعت کردند از شیعیان آن حضرت به حساب می‌آمدند!!» در حالی که تا کنون کسی این سخن را نگفته است؛ و بسیاری از بیعت کنندگان با آن حضرت در صف دشمنان آن حضرت در جنگ‌ها بودند.
پس این‌که در برخی از کتاب‌های تاریخی آمده است: که چون کوفیان برای آن حضرت نامه نوشتند و آن حضرت را به کوفه دعوت کردند این نوعی بیعت با آن حضرت به حساب آمده و آنان را در زمره شیعیان قرار می‌دهد و از این رو نتیجه گرفته‌اند که: قاتلان آن حضرت شیعیان او بودهاند.
در پاسخی که بالاتر بیان شد بطلان این سخن آشکار گشت اضافه بر این که ایشان این عمل را تنها بدین سبب انجام دادند که آن حضرت را از صحابه رسول خدا بلکه بهترین صحابه در آن زمان و نوه رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم می‌دانستند؛ و از سوی دیگر بی‌مبالاتی‌های یزید و اوصاف دیگری که در بالا در باره شخصیت یزید گفته شد را از او دیده و یا شنیده بودند لذا می‌خواستند با این عمل خود در رویه عمل حاکم اسلامی تغییر ایجاد نمایند و این دعوت و بیعت به این معنا نبود که آن حضرت را به عنوان امام سوم و معصوم قبول داشته باشند و به این جهت لیاقت آن حضرت را برای خلافت بیشتر از دیگران بدانند.
بنا بر این میتوان گفت که مردم کوفه در زمان امیر مومنان و امام حسین علیهما السلام دو گروه بودند:
۱- شیعه به معنی خاص: یعنی به دوست داشتن اهل بیت و دشمنی با دشمنان ایشان اعتقاد داشتند.
شیعه از این قبیل هرگز در لشکر عمر سعد که با امام حسین علیه السلام جنگید حضور نداشته است. زیرا شیعیان این‌چنینی یا در کنار حضرت و در سپاه او حضور داشته و تا پای جنگ جنگیده و نهایتاً به شهادت رسیدند و یا در زندان عبیدالله و یزید و دیگر نقاط تحت سیطره حکومت وقت به سر می‌بردند و یا تحت محاصره و ممنوعیت جهت پیوستن به سپاه امام حسین علیه السلام بودند و یا بعد از شهادت حضرت به کربلا رسیده‌اند. و یا اساسا تا بعد از وقوع واقعه کربلاء از عزیمت امام حسین علیه السلام به کربلاء بی خبر بوده و بعد از شهادت با خبر شده‌اند.
۲- شیعه به معنی عام: یعنی به اهل بیت علاقه مند بودند اما به دشمنی با دشمنان ایشان اعتقاد نداشتند. ایشان همان گروهی هستند که امامت الهی اهل بیت را و سایر شروط تشیع را قبول نداشتند؛ که ممکن است عده‌ای از ایشان در لشکر عمر سعد و یزید حضور داشته‌اند.
لعن الله امة اسست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن الله امة دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التی رتبکم الله فیها و لعن الله امة قتلتکم و لعن الله الممهدین لهم بالتمکین من قتالکم. بریتُ الی الله و الیکم منهم و من اشیاعهم و اتباعهم و اولیایهم...و اکرمنی بک ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله
موفق باشید
گروه پاسخ به شبهات
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولیّ عصر (عج)
سایت حضرت ولیعصر(عج)
