مداحان و علما بر چه اساس مکالمات انجام شده بین افراد در روز عاشورا را بیان می‌کنند؟
از زمانهای پیشین همواره شخصیتهای بزرگ مورد احترام بوده و اعمال و رفتار و گفتار آنان مورد توجّه بوده؛ در این میان شخصیت خاتم پیامبران(صلی الله علیه و آله) و امامان (علیهم السلام) و اعمال و گفتارشان مورد توجّه ویژه است.
همان گونه که امروزه خبرنگاران و تهیّهکنندگان گزارشهای خبری در هر گوشه دنیا که حوادثی مهم روی میدهد، حضور پیدا می‌کنند تا بتوانند خبرهای تازهای را به گوشه و کنار جهان مخابره کنند، در صدر اسلام نیز کسانی به عنوان «راوی» همواره با پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) همراه بوده و با امکاناتی هر چند محدود که در اختیار داشتهاند، به ثبت سخنان و اعمال آنان اقدام کردهاند.
بخشی از مجموعه سخنانی که توسط بزرگان دین گفته شده، در کتب روایی و تاریخی ثبت شده و اکنون ذخایری ارزشمند برای جهان اسلام به شمار میرود و در اختیار مسلمانان است.
در این راستا نهضت امام حسین علیه السلام از حساسیت ویژهای برخودار است و از دیگر رویدادهای تاریخی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. راویان و مورخان لحظه به لحظه این حرکت را دنبال کرده و در هر جایی و به هر مناسبتی، عمل یا سخنی از حضرت صادر شده، آن را ثبت کردهاند. سخنانی که بین امام حسین علیه السلام و نزدیکانشان همانند حضرت زینب و حضرت رقیّه و دیگران گفته شده، از همین نمونه است و آنهانیز در تاریخ به ثبت رسیده است.
درخصوص جریان کربلا، دو منبع وجود دارد که سخنان آنهارا به ما رسانده است:
منبع اوّل از خود دشمنان بوده اند. کسانی مانند حمید بن قحطبه که در سپاه دشمن بود و نقش زیادی در جنگ نداشتند. همان افراد، بسیاری از حوادث نقل کردند.
منبع دیگر خود اهل بیت و کسانی که همراه امام حسین علیه السلام بودند.که از آنها حوادث و سخنان بسیاری نقل شده که در منابع تاریخی به ثبت رسیده است، مانند امام زینالعابدین علیه السلام حضرت زینب(سلام الله علیها) و دیگران که رسالت تبلیغ و زنده نگه داشتن نهضت عاشورا را بعهده داشتند.
ناگفته نماند که مقصود این نیست که هر چه را در مراسم مذهبی از گویندگان شنیدیم، بگوییم صحیح است و حتماً آن سخن توسط امام گفته شده است.
برای تشخیص صحت و سقم مطالبی که در این زمینه از گویندگان مذهبی میشنوید، لازم است به گوینده آن و یا به منابع تاریخی و روایی که در این موضوع تدوین شده، مراجعه بفرمایید.
بنابراین برخی از گفتگوهایی که بین امام حسین و اهل بیت در سفر به کربلا صورت گرفته همانند دیگر حوادث نهضت عاشورا توسط راویان و مورخان ثبت گردیده و بخشی دیگر توسط اهل بیت علیه السلام نقل شده است.
۱ - مقتل الحسین، مقرم، دارالکتب الاسلامی، بیروت، ص ۱۷۶.
۲ - الارشاد، مفید، مؤسسة آلالبیت علیه السلام، ج ۲، ص ۹۴ - ۹۳؛ تاریخ الطبری، محمد بن جریر الطبری، بیروت، ج۵، ص ۴۲۱ - ۴۲۰؛ کتاب جمل من انساب الأشراف، بلاذری، دارالفکر، بیروت، ج۳، ص ۳۹۳.
۳ - در کربلا چه گذشت (ترجمه نفسالمهموم)، شیخ عباس قمی، انتشارات مسجد مقدس جمکران، قم، ص ۴۴۹.
واحد پاسخ به سوالات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
واحد پاسخ به سوالات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
